Стары чалавек i мора (на белорусском языке)

Гадзiну стары чалавек бачыў перад вачыма чорныя плямы, салёны пот залiваў вочы, парэзы пад вокам i на лбе. Чорныя плямы яго не палохалi. Гэта было нармальна, калi ўлiчыць напругу, з якою ён цягнуў шнур. Двойчы, аднак, ён адчуваў млосць i заварот галавы, i вось гэта яго непакоiла.

- Я не магу зганьбiць сябе i аддаць канцы, пазмагаўшыся з гэткiм марлiнам, - сказаў ён. - Цяпер, калi я прымусiў яго хадзiць такiмi прыгожымi кругамi, Божа, дай вытрываць. Я прачытаю сотню "Ойчаў нашых" i сотню "Анёльскiх прывiтанняў". Але я не магу чытаць iх цяпер.

"Уважай iх за прачытаныя, - падумаў ён. - Прачытаю пазней".

Якраз тады нешта стукнула ў вадзе па шнуры, якi ён трымаў абедзвюма рукамi, i рванула шнур рэзка, моцна - ён адчуў гэта.

"Ён б'е па драцяным павадку сваёй пiкай, - падумаў ён. - Гэтага варта было чакаць. Ён павiнен быў так рабiць. Праўда, цяпер ён можа ўзяць ды скочыць, вынырнуць, i мне больш было б даспадобы, калi б ён кружляў сабе. Скачкi былi неабходныя, каб ён нахапаў паветра. Але пасля гэтага кожны скачок можа разрываць рану ад кручка, i каб ён не выкiнуў кручок наогул.

- Не скачы, рыба, - сказаў ён. - Не скачы.

Марлiн лупiў па дроце яшчэ колькi разоў, i кожнага разу, пакруцiўшы галавой, стары чалавек трохi папускаў шнур.

"Нельга, каб ягоны боль узмацняўся, - падумаў стары чалавек. - Мой боль не мае значэння. З маiм я магу спраўляцца. Але ён можа ашалець ад болю".

Мiнула трохi часу, рыба перастала бiцца аб дрот i зноўку пачала паволi кружыць. Зараз стары чалавек усё выбiраў i выбiраў шнур. Але на яго зноў наплыла млоснасць. Ён зачэрпнуў левай рукой крыху марской вады i лiнуў сабе на галаву. Потым лiнуў яшчэ i расцёр карак.

- Здранцвеласцi няма, - сказаў стары чалавек. - Я магу трываць, а ён у хуткiм часе выплыве. Я павiнен трываць.

Ён апусцiўся на каленi на носе лодкi i на нейкi час закiнуў шнур зноў за спiну. "Я перадыхну, пакуль марлiн кружляе, а тады ўстану i вазьмуся за яго, калi ён прыйдзе", - вырашыў стары чалавек.

Была вялiкая спакуса адпачыць на носе лодкi, даўшы рыбiне магчымасць зрабiць адзiн круг самой, не выбiраць шнур увогуле. Але калi напружанне паказала, што рыбiна павярнула ды плыве да лодкi, стары чалавек устаў на ногi, закруцiўся, захiстаўся, уцягваючы ў лодку ўвесь шнур, якi ён даставаў.

"Нiколi яшчэ я не быў такi змучаны, - падумаў стары чалавек, - i ў дадатак пасат узнiмаецца. Але пасат дапаможа мне дабрацца з рыбiнай да прыстанi. Мне ён будзе ох як патрэбны".

- Я адпачну ў наступны раз, калi марлiн рабiцьме круг, - сказаў стары чалавек. - Я пачуваюся нашмат лепей. Яшчэ два-тры абароты, i я займею яго.

Саламяны капялюш з'ехаў нiзка на патылiцу, i стары чалавек упаў на дно лодкi, калi рыба, паварочваючы, тарганула шнур.

"Цяпер працуй ты, рыбiна, - падумаў ён. - Я вазьмуся за цябе, калi ты павернеш назад".

Мора добра-такi ўзнялося. Але гэта быў вецер, якi суправаджае добрае надвор'е, i стары чалавек мецьме ў iм патрэбу, калi рушыць дадому.

- Я папросту буду кiраваць на поўдзень i захад, - сказаў ён. - Чалавек не заблудзiць у моры, ды i выспа нашая доўгая.

Марлiн рабiў трэцi абарот, калi ён упершыню ўбачыў яго. Дакладней, убачыў цёмны цень, якi праплываў пад лодкай гэтулькi часу, што стары чалавек не даваў веры: няўжо той такi даўжэразны?

- Ды не, - сказаў ён. - Не можа ён быць гэткi вялiзны.

Але ён быў гэткi вялiзны, i напрыканцы свайго круга выплыў на паверхню ўсяго за трыццаць ярдаў ад лодкi, i чалавек угледзеў ягоны хвост, што вытыркаўся з вады: вышэйшы за вялiкае лязо касы, лавандавага колеру, надта бледнага асаблiва над цёмна-сiняй вадой. Той падаўся назад, i калi марлiн плыў яшчэ зусiм блiзка ля паверхнi, стары чалавек мог бачыць агромнiстае тулава, спярэшчанае фiялетавымi палосамi. Спiнны плаўнiк быў апушчаны ўнiз, а велiзарныя грудныя плаўнiкi - шырока распасцёртыя.

Падчас гэтага кругу стары чалавек нават разгледзеў ягонае вока i ўбачыў дзвюх шэрых рыб-прылiп. Прылiпы то прысмоктвалiся да яго, то кiдалiся наўцёкi, а то спакойна плавалi ў ягоным цянi. Кожная з iх была ў даўжыню больш за тры футы, i калi яны хутка плылi, то, выгiнаючыся, шлёгалi ўсiм сваiм целам, як вугры.

Стары чалавек цяпер моцна пацеў, але ад нечага яшчэ апрача сонца. З кожным спакойным цiхамiрным абаротам, што рабiла рыба, шнур у лодцы доўжыўся, i стары чалавек быў упэўнены, што пасля двух наступных абаротаў ён займее мажлiвасць уторкнуць у марлiна гарпун.

"Але я мушу прысунуць яго блiжэй, блiжэй, блiжэй, - думаў ён. - Я не павiнен цаляць у галаву. Трэба лупануць у сэрца".

- Будзь спакойны i моцны, стары дружа, - наказаў ён сабе.

На гэты раз марлiнава спiна вылезла з вады, але ён быў крыху далекавата ад лодкi. Падчас другога кругу той па-ранейшаму быў занадта далёка, але болей высунуўся з вады, i стары чалавек не сумняваўся, што калi яшчэ трохi выбярэ шнур, то падцягне марлiна да самога борта.

Гарпун ён падрыхтаваў даўно, маток тонкай вяроўкi ляжаў у круглым кошыку, а ейны канец быў прымацаваны да бiтэнга на носе.

Робячы свой чарговы круг, паказалася рыбiна, спакойная i прыгожая, варушыўся толькi хвост. Стары чалавек напяў шнур як мог, каб наблiзiць яе да лодкi. Усяго на нейкi момант рыбiна злёгку павярнулася на бок. Пасля выпрасталася i распачала новы круг.

- Я зрушыў яго з месца, - сказаў стары чалавек. - Усё-такi я зварухнуў яго!

На старога чалавека зноў наплыла млоснасць, але ён трымаў вялiзную рыбiну, напружваючыся што было моцы. "Я зварухнуў яго, - думаў ён. - Магчыма, на гэты раз я адолею. Цягнiце, рукi, - падумаў ён. - Трымайце, ногi. Трывай, мая галава. Трывай дзеля мяне. Ты нiколi не адключалася. На гэты раз я перавярну яго".

Але калi стары чалавек задоўга да таго, як марлiн зраўняўся з лодкай, намагаючыся з усiх жыл пачаў выцягваць яго, той крыху павярнуўся бокам, потым выпрастаўся i адплыў.

- Рыба, - сказаў стары чалавек. - Рыба, усё роўна цяпер ты памрэш. Дык табе трэба забiць мяне таксама?

"Гэтым нiчога не дасягнеш", - падумаў ён. Ягоны рот занадта перасох, каб гаварыць, але зараз ён не мог дацягнуцца да вады. "На гэты раз неабходна прыцягнуць яго да борта, - падумаў стары чалавек. - На шмат абаротаў мяне ўжо не хопiць. Не, цябе хопiць. Цябе хапацьме заўжды".

Падчас наступнага абарота ён ледзь не займеў яго. Але зноўку рыбiна выпрасталася i паволi паплыла сабе.