Ведзьмiна тоня

– На, купіш соль.

Ад кабіны павярнуўся, крыкнуў:

– Праз тыдзень прынось, колькі наловіш. Сушаную, салёную, жывую – усю нясі. Я куплю.

Сяргей моўчкі кіўнуў. Нахіліўся, пераклаў хлеб і батоны ў торбачку. Вялікі кавалак батона, пахучы, мяккі, з хрумсткай залаціста-жоўтай скарынкай, адламаў і даў Нэле:

– Еш.

І сам не ўтрымаўся, адшчыпнуў ад батона кавалак, кінуў у рот: як прачнуўся, яшчэ ж нічога не еў. Яны пайшлі сярэдзінай вуліцы.

Віцька з ганку магазіна глядзеў ім у след і шчымлівае, невядомае раней пачуццё душыла яго. Крыўда то была? Зайздрасць? Злосць?

Ён пайшоў дадому, не думаючы ні аб чым, у вачах усё стаяў гэты малюнак – маленькая Нэла са ззяючымі вачыма прымае з рук брата акраец батона. Шчаслівая ад такой простай рэчы – кавалка белага хлеба...

Жэнька, як толькі Віцька ступіў з хлебам на парог, стала наліваць абед. Віцька нарэзаў хлеб, сеў за стол.

– Ты чаго такі сумны? –глянула заклапочана на яго маці. – Мо нос баліць?

– Прайшоў нос.

Віцька не еў, механічна варушыў лыжкай у талерцы з халадніком.

– Ведаеш, мама, а гэты Сяргей сёння лавіў рыбу на маім... на тым самым месцы...

– От ты скажы, які нахабнік, –адклала маці лыжку. – Калі ўжо так не разумее, трэба было проста прагнаць. Хіба на копанцы больш месцаў няма?

– Мы і прагналі, –загаварыў ціха Віцька. – Удваіх, з Эдзікам. Разбілі яму нос, паставілі сіняк под вокам, яшчэ кухталёў надавалі...

– Ай, якія малайцы, – усклікнула, роблена захапляючыся, Жэнька. – Героі! Двое адкормленых і сытых на аднаго галоднага!

– Жэнька, маўчы, – крыкнула строга маці, павярнулася да Віцькі: – Ну, прагналі – добра, а вось біць не трэба было, – паўшчувала мякка.

– А ён з налоўленай рыбай пайшоў да магазіна, каб прадаць, – працягваў Віцька роўным голасам, быццам не чуў ні маці, ні сястры. – А там яго хапіў вадзіцель хлебнага аўтамабіля, у якога мінулым летам гэты Сяргей сцягнуў бохан хлеба. Вадзіцель думаў, што Сяргей пабяжыць уцякаць, а той сказаў, каб забіраў усю рыбу за той украдзены бохан. Тады вадзіцель сказаў, што за адзін бохан рыбы зашмат, і прапанаваў грошы. А гэты Сяргей сказаў, што ім, яму і сястры Нэле, трэба хлеб. Просты чорны хлеб. І адзін батон. Вадзіцель даў ім два боханы хлеба, два батоны. Нэла ела кавалак батона, быццам гэта быў самы смачны на свеце торт...

– Гады вы! – выгукнула Жэнька і выскачыла з-за стала.

– Жэня, сядзь! – пляснула маці рукой па стале.

– Не хачу з ім за сталом сядзець! – закрычала ад дзвярэй у свой пакой Жэнька. – Ён хлеб есць, куплены за твае і татавы грошы. І лупіць удваіх з тым гарадскім чалавека, які ловіць рыбу, каб купіць хлеб для маленькай дзяўчынкі! Яна цукеркі ніколі не бачыла!

– Жэня! Ідзі за стол.

Жэнька ўжо заскочыла ў свой пакой, потым імкліва выбегла з яго, прабегла праз сталовую на надворак.

– Еш, – сказала маці да Віцькі ціха, без усякага патрабавання ў голасе, ужо з просьбай.

Віцька пачаў сёрбаць халаднік. Пачуліся крокі над галавой – Жэнька нечага лазіла на гарышчы.

Хвілін праз пяць яна зноў подбегам заспяшалася ў свой пакой і выйшла адтуль з вялікай лялькай – ёй падарылі на яе 10-годдзе, і лялька так і стаяла ў пакоі на кніжнай паліцы, як сувенір. Жэнька ў лялькі не гуляла.

– Куды ты? – занепакоена запыталася маці.

– Па справах, – адказала Жэнька, прыпынілася. – Гэта ж мая лялька, так? Я магу з ёй рабіць, што хачу?

– Можаш, вядома, – паціснула плячыма маці. – А што збіраешся рабіць?

– А з тымі цацкамі, якія валяюцца ў нас на гарышчы, таксама можна, што хочаш, рабіць? – зноў запыталася Жэнька, як і не чула пытання маці.

– Можна...

– Тады я іх аддам таму, каму яны трэба!

Жэнька крутнулася, і праз акно Віцька бачыў, як яна ішла з надворка з вялікім цэлафанавым пакетам у адной руцэ і лялькай у другой.

Есці Віцьку расхацелася.

Ля будана Сяргей расчысціў старой рыдлёўкай невялікі кавалачак ад дзёрну, потым вядром нацягаў ад хаты дзеда Васіля пяску – там была яго невялікая горка.

– Вось, будзе табе месца, дзе гуляць, – задаволена сказаў Сяргей Нэле. – Будуй тут свае сакрэты, я табе пайду яшчэ цацак пашукаю.

У гэты час у садок зайшла Жэнька.

– Што трэба? – непрыязна сустрэў яе пытаннем Сяргей, стаў на сцяжынцы між ёй і буданом.

Жэнька першы раз бачыла ў гэтым годзе Сяргея, і яе крыху напужаў і грубаваты голас, і сам ён: насцярожаны, вочы глядзяць з-пад ілба, аднаго вока амаль не відаць з-за сіняка.

Жэньку Сяргей бачыў увогуле першы раз. Ну, мо і бачыў раней, але не ведаў, хто яна такая. Лялька ў яе руках давала магчымасць здагадацца, чаго яна сюды прыйшла, але...

– Я... я цацкі прынесла тваёй Нэле-Анжэле. І ляльку вось, – прыўзняла Жэнька пакет.

– У нас няма чым плаціць, – адказаў панура, але цвёрда Сяргей.

Дык я ж не прадаю, я так даю, – разгубілася Жэнька.

Ён што – не разумее, гэты хлопец, такіх простых рэчаў?

– Нам ад чужых нічога за так не трэба. Абыдземся без падачак.

Жэнька ніяк не чакала такіх слоў. І раптам яе разабрала злосць.

– Ты ідзі і зарабляй сабе на цукеркі! А Нэла зарабіць яшчэ не можа. І таму дзіцяці цацкі дораць і даюць, а не прадаюць, – выпаліла яна і рашуча, трымаючы пакет перад сабой, пайшла проста на Сяргея.

Той ад нечаканасці саступіў убок.

Жэнька падышла да будана, прысела каля дзяўчынкі.

– Цябе завуць Нэла, праўда?

Нэла маўчала, паглядваючы то на Жэньку, то на ляльку, то на Сяргея.

– Трымай! Будзе ў цябе сяброўка! – Жэнька працягнула ляльку Нэле, не чакаючы адказу.

Лялька была напалову росту малой. Заварожанымі вачанятамі глядзела яна на ляльку, узняла руку і ціхенька кранулася пальчыкам залацістых валасоў.

– Трымай, трымай, Нэла! Яна твая, – працягвала Жэнька ляльку, і ўпершыню за апошнія дні Нэла не стала чакаць дазволу Сяргея.

Асцярожна, нерашуча яна ўзяла ляльку і трымала на руках, зазіраючы ў штучныя блакітныя вочы.

– І вось табе яшчэ гуляцца, – высыпала Жэнька з пакета побач з буданом цацкі, якія сабрала на гарышчы: кубікі, кольцы, машынкі. – Гуляй.

Нэла, быццам баючыся, што ляльку забяруць, перадумаюць, адступала задам і раптоўна з імклівасцю звярка шмыгнула ў будан. Жэнька адно заўважыла, што з усяго адзення на Жэньцы толькі сукенка.

– А ты чаму, такая дарослая, без трусікаў ходзіш, – прысела яна перад буданам, зазірнула ўглыб.

– Не лезь не ў свае справы! – раздаўся над галавой злы голас.

Жэнька ўскочыла – побач стаяў Сяргей.

– Чаго ты крычыш? – паціснула плячыма Жэнька. – Дзяўчынкам трэба...

– Я ведаю, што трэба, – глуха сказаў Сяргей. – Прынесла цацкі – ідзі, нечага лезці да нас. Не прасілі.

Жэнька павярнулася ісці, прыпынілася.

– Чаму ты такі злы?

– Гэта цябе не тычыцца.

– Ну і... дурны, – нечакана для самой сябе закончыла Жэнька і сама спужалася: за такія словы можна што хочаш атрымаць, ды яшчэ ад гэтага, інтэрнацкага...

Але рэакцыя Сяргея здзівіла Жэньку: ён адвярнуўся ўбок і невыразна прамармытаў:

– Які ёсць, мая справа...

Жэнька пайшла.

Сяргей зазірнуў у будан.

– Ты дзе там?

Нэла выглянула з будана, агледзелася, вылезла і стала гушкаць сваю ляльку, цягнучы доўгае “а-а-а”. І зноў Сяргея абдало: гэта быў другі гук з вуснаў Нэлы, выкліканы не болем і не страхам...

– Усё будзе добра! – паўтарыў ён каторы ўжо раз, лёгка пагладжваючы яе па галаве.

Частка 9

Вечарам на надворку пачуліся галасы – маці і прымака. Яны сварыліся. Потым да гэтых галасоў далучыўся яшчэ адзін, другі, трэці... Шум з хаты даносіўся ў садок да позняй ночы. І яшчэ даймалі камары – трэба будзе абавязкова прыдумаць што-небудзь, каб шчыльней закрываць уваход...

Прачнуліся позна. Нэла сама пабегла цераз агарод да бабы Адаркі і прынесла паўлітровы слоік малака. Снедалі гэтым малаком з батонам.

Напачатку Сяргей упраўляўся са сваёй гаспадаркай: знайшоў стары, але яшчэ не дзіравы чайнік, адно што ручкі ў ім не было, то ён зрабіў яе з дроту. Нацягаў кавалкаў цэглы (іх шмат валялася на надворку, што засталіся ад некалішняй будоўлі), прынёс ад дзеда Васіля яшчэ пяску і гліны (ну, усё на надворку дзеда ёсць патрэбнае!), памучыўся трохі – амаль што пячурка атрымалася. І два паўлітровыя слоікі вымыў, і лыжкі, што ўзяў у хаце, адцёр жвірам, аж блішчалі.