Неба, неба (на белорусском языке)

Рассел Эрик Фрэнк

Неба, неба (на белорусском языке)

Эрык Фрэнк Расэл

Неба, неба...

Пераклаў Сяргей Мiхальчук

Ён шырока расчынiў лiтыя чыгунныя дзверцы, загледзеўся ў вогнетрывалае чэрава печы, што адкрылася перад iм, i ўздыхнуў на поўныя грудзi. Быццам узiраешся ў машынны адсек касмiчнага карабля. Тут, за дзверцамi, павiнны быць полымя i грукат, а з таго боку агню - зоркi. Падлога пад нагамi ўздрыгвае. На куртцы ў яго срэбныя гузiкi, на каўняры i пагонах - маленькiя срэбныя каметы.

- Ну вось, - грымнула над вухам. - Зноў ты як адчынiў дзверцы, дык адразу i аслупянеў. I што ўжо там такога незвычайнага ў гэтай печы?

Куртка з срэбнымi гузiкамi i каметамi знiкла, застаўся толькi засалены белы халат. Падлога пад нагамi больш не ўздрыгвала, адно рыпелi маснiчыны. Зоркi пагаслi, нiбыта iх нiколi i не было.

- Нiчога, мсье Траба.

- Тады ўвага! Распалi агонь, як цябе вучылi.

- Зараз, мсье Траба.

Ён схапiў ахапак пахучага хваёвага галля, сунуў яго ў печ i доўгай жалезнай качаргой запхнуў як мага глыбей. Потым другi ахапак, трэцi. Пасля падабраў з падлогi дзесятак маленькiх, клейкiх ад смалы хваёвых шышак i па адной закiнуў туды ж, у самую сярэдзiну. I задуменна паглядзеў на ўсё, што зрабiў сваiмi рукамi. Ракета, зараджаная хваёвымi шыпулькамi i шышкамi. Ото дурнота!

- Жуль!

- Зараз, мсье Траба.

Ён хуценька хапаў хваёвыя галiнкi, сучкi i маленькiя паленцы i соваў iх у печ, пакуль не напхаў колькi можна было. Ну вось, усё гатова.

Цяпер, каб узляцець, караблю патрэбна адна толькi iскра. Хтосьцi на самым версе павiнен пiльна сачыць, каб разбеглася ўся наземная каманда, каб не трапiў нiхто пад полымя, што зараз вырвецца з соплаў. Вось умелая шматвопытная рука ледзь прыкметна кранула пурпуровую кнопку. I адразу ж недзе пад нагамi выццё, шалёны дрогат i пад'ём, спачатку павольны, потым усё хутчэйшы i хутчэйшы...

- Ото гора маё! Зноў ён нiбы скамянеў! I завошта толькi, за якую вiну лёс паслаў мне такога разяву!

Траба рынуўся паўз яго да печы, сунуў у яе запалены жмут паперы i з бразгам зачынiў дзверцы. Потым павярнуўся да свайго памочнiка, грозна ссунуў калматыя чорныя бровы.

- Жуль Рыу, табе ўжо шаснаццаць. Так?

- Ага, мсье Траба.

- Значыцца, ты ўжо дарослы i павiнен разумець: каб хлеб спёкся, у гэтым пекле павiнна быць па-сапраўднаму горача. А на гэта патрэбен агонь. А каб быў агонь, яго трэба запалiць. Правiльна я кажу?

- Ага, мсье Траба, - сарамлiва згадзiўся ён.

- Дык чаму ж ты прымушаеш мяне паўтараць табе ўсё гэта тысячу разоў?!

- Я абэлтух, мсье Траба.

- Калi б ты быў проста абэлтух, усё было б зразумела i я табе дараваў бы. Пан Бог на тое i стварае дурняў, каб людзям было каго шкадаваць.

Траба сеў на даверху насыпаны, прыпарушаны мукою мех, валасатай рукою прыгарнуў да сябе хлапчука i даверлiва загаварыў зноў:

- Твае думкi блукаюць, як у закаханага, якога сяброўка прагнала прэч, дзесьцi далёка-далёка. Скажы мне, дружа, хто яна?

- Яна?

- Ну але, гэтая дзяўчына, гэтае нябеснае стварэнне, якое задурыла табе галаву.

- Нiякай дзяўчыны няма.

- Няма? - Траба шчыра здзiвiўся. - Ты пакутуеш, перажываеш, i тут не замешана дзяўчына?

- Не, мсье.

- Дык пра што ж ты марыш?

- Пра зоркi, мсье.

- Сто тысяч чарцей! - Траба бездапаможна развёў рукамi i з нямою мальбою ўтаропiўся ў столь. - Пекарчук! I пра што ж ён марыць? Пра зоркi!

- Я нiчога не магу з сабою зрабiць, мсье.

- Вядома, не можаш. Табе ўсяго шаснаццаць. - Траба пацiснуў плячамi. - Я задам табе два пытаннi: як жыць людзям, калi нiхто не будзе пячы хлеб, i як ляцець да зорак, калi на свеце не застанецца людзей?

- Не ведаю, мсье.

- Сярод зорак лятаюць касмiчныя караблi, - разважаў далей Траба. - А чаму? Ды толькi таму, што на Зямлi ёсць жыццё. - Ён нагнуўся i падняў даўжэзны цудоўна ўпечаны хлеб з залацiстай скарыначкай. - А жыццё падтрымлiваецца вось гэтым!

- Праўда, мсье.

- Думаеш, мне не хацелася б паблукаць сярод зорак? - спытаў Траба.

- Вам, мсье? - Жуль вылупiў на яго вочы.

- Само сабой зразумела. Але я ўжо стары i сiвы i ў сваёй справе таксама праславiўся. Шмат ёсць такога, чаго я рабiць не ўмею i нiколi ўжо не навучуся. Але я стаў майстрам: я пяку цудоўны хлеб.

- Гэта праўда, мсье.

- I не забудзься, - Траба пагразiў пальцам, - гэта не якая-небудзь размазня машыннага замесу ў безансонскай электрычнай пякарнi. Не, гэта сама сапраўдны хлеб, ад душы прыгатаваны жывымi чалавечымi рукамi. I я пяку яго старанна, пяку з любоўю - вось у чым сакрэт. У кожную выпечку я ўкладваю часцiнку свае душы. Таму вось я i майстар. Ты зразумеў?

- Зразумеў, мсье.

- Дык вось, Жуль: людзi прыходзяць сюды не проста купiць хлеба. Канечне, на шыльдзе над маiм акном сказана: "П'ер Траба, пекар". Але гэта, як i належыць, усяго толькi сцiпласць. Бо што вылучае майстра, што для яго характэрна? Сцiпласць!

- Так, мсье Траба.

- Я толькi адчыню печ, па ўсёй вулiцы паплыве дух гарачага хлеба, - i ўжо з усiх бакоў да мяне спяшаюцца людзi са сваiмi кашолкамi. А ведаеш чаму, Жуль? Таму, што яны маюць цудоўны густ i iх ажно нудзiць ад гэтых сырых цаглiн, якiя выдае электрычная пякарня. I яны iдуць сюды купiць плён майго майстэрства. Праўду я кажу?

- Праўду, мсье.

- Тады радуйся: у свой час i ты станеш майстрам. А пакуль што забудземся на зоркi: яны не для нас з табою.

Тут Траба ўстаў з меха i пачаў пасыпаць ацынкаваны стол мукою.

Жуль моўчкi пазiраў на дзверцы печы: там унутры штосьцi гуло, трашчала, сiпела. Пах ад палаючых хваёвых дроў напоўнiў пякарню i заструменiў па вулiцы. Праз нейкi час Жуль адчынiў дзверцы, i ў твар яму дыхнула гарачынёй, раз'юшанай i ўдушлiвай, як полымя, што вырываецца з ракеты.

Неба, неба, я прайду з краю ў край, я прайду з краю ў край неба, неба...

Палкоўнiк Пiне блiснуў маноклем, перагнуўся цераз прылавак i тыцнуў пальцам у напалову схаваны лiст бляхi.

- I, калi ласка, адзiн такi.

- Гэтыя хлебцы не прадаюцца, пане палкоўнiк, - абвясцiў Траба.

- Чаму гэта?

- Гэта ўсё прамашкi Жуля: яшчэ хвiлiнка - i яны перагарэлi б на вугалi. Я прадаю толькi сапраўдны тавар. Каму ахвота есцi вуголле?

- Мне, - паведамiў Пiне. - Тут у мяне з жонкай нiяк не супадаюць густы. Вечна ў яе ўсё недасмажана i недапечана. Хоць бы раз у жыццi паласавацца чым-небудзь гэтакiм, што было б прапечана да храбусцення! Так што ўжо дазвольце, калi ласка, мне адчуць асалоду ад адной з прамашак Жуля.

- Але, мсье...

- I не спрачайцеся!

- Мадам нiзавошта не возьме гэтакi жахлiвы хлеб.

- У мадам спатканне з цырульнiкам, i яна даверыла мне ўсе пакупкi, растлумачыў палкоўнiк. - I ўжо тут я распараджуся, як мне хочацца. Ды зразумейце ж, шаноўны Траба, не магу я прапусцiць гэткi зручны выпадак. Дык што, зробiце вы такую ласку i прадасце мне гэты апетытны вугалёк цi мне давядзецца iсцi ў электрычную пякарню?

Траба ўздрыгнуў нiбы ад болю, насупiўся, выбраў на лiсце бляхi найменш падгарэлы хлеб, старанна загарнуў яго, каб схаваць ад занадта цiкаўных вачэй, i нязграбна падаў палкоўнiку.

- Божа збаў, гэты Жуль знайшоў мне аднаго пакупнiка, але сто iншых я праз яго страчу.

- Ён вас засмучае? - пацiкавiўся Пiне.

- З iм адны пакуты. Нi на хвiлiну не зводзь з яго вока. Толькi павярнуўся спiной, вось так, - Траба паказаў менавiта як, - i на табе! Ён ужо забыўся пра сваю работу i лунае дзесьцi сярод зорак, нiбы той паветраны шарык, што адарваўся ад нiткi.

- Сярод зорак, кажаце?

- Ну але, пане палкоўнiк. Мой Жуль - заваёўнiк космасу i прыкаваны да Зямлi толькi нешчаслiвым збегам абставiн. I з такога вось цеста я павiнен зрабiць пекара.

- Якiя ж гэта абставiны?

- Мацi яму сказала: "У пякарнi Траба патрэбен чаляднiк. Лепшага выпадку ў цябе не будзе. Кiдай школу, станеш пекарам". I ён прыйшоў да мяне. Разумееце, хлопец ён паслухмяны, ды рэдка калi не лунае ў воблаках.