Хобіт, або вандроўка туды і назад

Тут з-за павароту вясковай дарогі паказаліся астатнія. Лны ехалі на поні, і кожны поні быў проста завалены разнастайнымі пакункамі, валізамі, торбамі ды скрынкамі. Быў побач з імі і зусім маленькі поні, відавочна, для Більба.

— Сядайце абодва, ды едзем! — сказаў Торын.

— Прашу прабачэння, — сказаў Більба, — на вялікі жаль, я без капелюша і пакінуў дома насоўкі, дый грошы таксама. Я атрымаў ваш ліст, калі быць дакладным, у 10:45.

— Не трэба быць дакладным, — сказаў Торын, — і хвалявацца не трэба! Вам давядзецца абыходзіцца без насовак і шмат чаго іншага, пакуль падарожжа не скончыцца. Што датычыць капелюша, у маім багажы ёсць запасныя капялюш і плашч.

Вось так вандроўка і пачалася, верхам на гружаных поні адной цудоўнай раніцай акурат перад траўнем. Більба апрануў цёмна-зялёны капялюш (з парай-другой плямаў з-за дрэннага надвор'я) ды такі ж плашч, пазычаныя ў Торына. Яны былі ддя хобіта вялікія. і выгладаў ён камічна. Што б ягоны бацька Банга падумаў пра яі о, я не рызыкну нават і ўявіць. Адзіным суцяшэннем было тое, Ішо прыняць Більба за гнома было немагчыма — барады няма.

Ехалі яны не надта доўга, калі з'явіўся Гэндальф верхам на прыгожым белым кані. Ён прывёз з сабою мноства насовак, а таксама більбаву люльку ды тытунь. Пасля таго кампанія рушыла даволі весела і гутарыла, і распавядала гісторыі, і спявала песні ўвесь дзень (зразумела, спыняючыся падсілкавацца). Гэта рабілася не так часта, як Більба хацелася б, але ж ён адчуў, што прыгоды, урэшце, не такая ўжо дрэнная справа.

Спачатку яны праязджалі хобіцкія землі, край добра да-гледжаны, населены народам гаспадарлівым ды сумленным, з гасцінцамі, з шынкамі пры іх, сустракалі фермераў ды зрэдку гномаў, якія спяшаліся па сваіх справах. Потым трапілі ў край, дзе народ размаўляў не зусім зразумела і спяваў песні, якіх Більба ніколі не чуў. Потым яны заехалі далёка ў Запустэчу, дзе ні шынкоў не было, ні людзей не засталося і дарогі паступова пагаршаліся. Непадалёк наперадзе замаячылі змрочныя, цьмяныя ад дрэў пагоркі, уздымаючыся ўсё вышэй ды вышэй. На некаторых віднеліся старью вежы ды замкі нядобрага выгляду, быццам пабудаваныя людзьмі непрыемнымі і дрэннымі. Усё здавалася змрочным, і надвор'е пагоршылася. Большую частку падарожжа яно было такім добрым, якім толькі можа быць у траўні, лават у чароўных гісторыях, а тут раптам зрабілася халодна і мокра. У Запустэчы спыняліся на ноч дзе давядзецца, абы суха было.

«Уявіць толькі, хутка чэрвень», — бурчаў Більба, плёскаючы за астатнімі па вельмі бруднай дарозе. Часу было за пяць гадзін, дождж ліў увесь дзень, капялюш не абараняўвачэй ад вады, плашч набрыняў вадой, поні стаміўся і спатыкаўся ледзь не аб кожны камень, астатнія ехалі панура і размаўляць жадання не мелі. «Я ўпэўнены, што вада пратачылася і да сухой вопраткі, і ў мяшкі з ежай, — думаў Більба. — Трасца на гэтае ўзломніцтва і ўсё з ім разам! Быў бы я цяпер дома, у сваёй норцы перад агменем, побач з чайнікам, які ледзь пачаў свістаць!» Мроіў ён пра гэта, трэба заўважыць, не апошнім разам.

Гномы ўсё ехалі ды ехалі, не азіраючыся і на хобіта ўвагі не звяртаючы. Напэўна, недзе за шэрымі аблокамі села сонца, пачало цямнець. Яны спусціліся ў глыбокую даліну, на дне якой цякла рака. Узняўся вецер, і прыбярэжныя вербы згіналіся і шамацелі. Рака, набрынялая ад дажджу, імкліва неслася з паўночных гор. На шчасце, дарога вывела на стары каменны мост.

На другім беразе яны апынуліся, калі надыходзіла ноч. Вецер праламаў столь хмараў, і над пагоркамі, праплываючы паміж шэрымі шматамі, пазіраў месяц. Кампанія спынілася, і Торын прабурчэў нешта пра вячэру і «дзе ж мы знойдзем сухі кавалак зямлі, каб паспаць?»

Толькі зараз яны заўважылі, што Гэндальф некуды падзеўся. Да таго часу ён быў заўсёды з імі, ніколі не казаў, ці збіраецца вандраваць з імі ўвесь час, ці проста яму па дарозе. Еў ён болын за ўсіх, гаварыў таксама, і смяяўся. А вось жа знік, і ўсё!

— I акурат калі ён патрэбны больш за ўсё, — прастагналі Доры і Норы (якія падзялялі хобітаў погляд на сваечасовыя ста-лаванні: як мага часцей і гусцей).

Нарэшце яны вырашылі спыніцца на ноч якраз там, дзе стаялі. Пасунуліся да купкі дрэў — пад імі трошкі сушэй, але ж вецер страсаў кроплі з лістоў, і заўсёднае «кап-кап» вельмі злавала. I вогнішча не змаглі запаліць. Гномы здольныя запаліць амаль усё амаль паўсюль, вецер альбо ціша, дождж ці не, аднак жа гэтай ноччу нічога не атрымлівалася нават у самых здольных Ойна з Глойнам.

Потым адзін з поні без нічога ніякага спалохаўся ды пабег, і злавіць яго не паспелі — зваліўся ў раку. Ратуючы коніка, ледзь не ўтапіліся Філі і Кілі, а ўся паклажа сплыла. Зразумела ж, атрымалася, што ў паклажы была збольшага ежа, і на вячэру засталіся крыхі, а на заўтрашні сняданак яшчэ менш.

Сядзелі ўсе мокрыя і змрочныя, бурчэлі і сварыліся, пакуль Ойн з Глойнам пакутавалі над агнішчам. Більба сумна разважаў пра тое, што прыгоды — гэта не толькі прагулка верхам на поні пад травеньскім сонейкам, і тут Балін, які заўсёды назіраў за наваколлем, сказаў: «Паглядзіце, вунь там святло!» Непадалёк, на схіле пагорка, густа парослага дрэвамі, віднелася святло, чырванаватае, утульнае, быццам зіхацела паходня ці вогнішча.

Калі яны нагледзеліся на святло, пачалі спрачацца. Некаторыя казалі «так», некаторыя — «не». Некаторыя — што трэба ісці і што гэта ўсяляк лепей, чым убогая вячэра, яшчэ бяднейшы сняданак і мокрая вопратка ўсю ноч.

Іншыя казалі: «Месцы тут не надта знаёмыя, горы паблізу. Падарожнікі з'яўляюцца тут рэдка. Ад старых мапаў карысці мала: шмат што змянілася да горшага, дарогу не ахоўваюць. Тут пра каралёў чуць не чулі, і чым менш пытанняў задаеш, тым менш клопату маеш». Некаторыя казалі: «Аднак жа нас чатырнаццаць!» А астатнія: «Куды ж Гэндальф падзеўся?» Гэта паўтараў кожны. Потым дождж паліў як з вядра, а Ойн з Глойнам пачалі біцца.

На тым спрачацца скончылі. «У рэшце рэшт, з намі ўзлом-шчык!» — сказалі яны і пайшлі да святла, трымаючы поні за аброць- Хутка дайшлі да пагорка і зайшлі ў лес. Сталі ўздымацца па схіле, але ж добрай сцежкі ці шляху, якія маглі б весці да хаты ці фермы, не ўбачылі. Прадзіраючыся ў паўнюткай цемры праз лес, шоргату, хрусту ды грукату (ды буркацення з праклёнамі) нарабілі яны безліч.

Раптам чырвонае святло зырка палыхнула паміж дрэваў зусім побач.

«Зараз — чарга ўзломшчыка», — сказалі гномы, маючы на ўвазе Більба. «Вы павінны пайсці ды выведаць пра святло: і чаму яно, і дзеля чаго, і ці бяспечна там і добра, — сказаў Торын хобіту. — Наперад! Калі ўсё добра, вяртайцеся хутка. Калі не, вяртайцеся, калі здолееце. Калі не здолееце, прагукайце двойчы як сыч і раз як пугач, і мы паспрабуем зрабіць што-небудзь».

I скіраваўся Більба на разведку, не паспеўшы нават рас-тлумачыць, што гукаць як пугач ці сыч ён можа не лепш, чым лётаць як кажан. Аднак жа перасоўвацца па лесе цішком хобіты надта здольныя. Яны гэтым ганарацца, і Більба не аднойчы пасмейваўся з таго, што зваў «гномавым грукатам». Аднак не думаю, што мы з вамі ў ветраную ноч заўважылі б хоць нешта, нават калі б уся кавалькада прамаршыравала за два крокі. А што датычыцца Більба, які набліжаўся да чырвонага святла, — і сабака б вухам не варухнуў. Так што, вядома, пракраўся ён да самага вогнішча (бо тое ж было менавіта вогнішча) нікога і нічога не патурбаваўшы. I вось што ён пабачыў.

Вакол вогнішча, складзенага з бярозавага палення, сядзелі тры бамбізы. Яны смажылі бараніну на доўгіх драўляных пожагах і аблізвалі з пальцаў тлушч. Водар плыў апетытны. Побач стаяла бочка з нечым вадкім. Яны чэрпалі адтуль вялікімі куфлямі. I былі гэтыя бамбізы тролямі. Відавочна, тролямі. Нават Більба, няіледзячы на сваё не надта вандроўнае жыццё, іх пазнаў. Вялізныя, фубыя твары, памеры, форма ног, што ж тычыцца мовы, яна, мякка кажучы, асаблівай вытанчанасцю не выдзялялася.

— Бараніна ўчора, бараніна сёння, і трасца мне ў бок, калі тое самае не паўторыцца заўтра, — сказаў адзін з троляў.

— Хоць бы на зуб чалавечыны, — сказаў другі. — Якой халеры Вільям нас зацягнуў сюды, ашалець, і чьш толькі думаў? Вось і піць хутка не будзе чаго, — сказаў ён, піхаючы за локаць Вільяма, які толькі глынуў са свайго куфля.