Першая справа Мэгрэ (на белорусском языке)

- Жуль...

Ён адмоўна кiвае галавой.

А вось ён возьме i не расплюшчыць вачэй - назло iм. Ён сцiскае зубы. Ён хоча, каб твар яго меў злосны выгляд.

- Жуль, гэта...

- Ну, дружа Мэгрэ? - чуецца яшчэ нечы голас.

Клятва iмгненна забыта. Мэгрэ адным рухам выпростваецца, i яго працiнае такi боль, нiбы ён урэзваецца ў столь. Ён iнстынктыўна хапаецца рукой за галаву i здагадваецца, што яна ўся забiнтавана.

- Выбачайце, месье камiсар...

- Прашу прабачэння, што разбудзiў вас.

- Я не спаў.

Жонка таксама тут, яна ўсмiхаецца яму i падае з-за спiны Лё Брэ нейкiя незразумелыя знакi.

- Якая гадзiна?

- Палова адзiнаццатай. Я толькi на рабоце даведаўся, што здарылася.

- Яны напiсалi рапарт?

Рапарт на яго! Якая ганьба. Звычайна рапарты пiсаў ён, i ён выдатна ведае, як гэта робiцца.

"Сёння ноччу ў дваццаць тры гадзiны сорак пяць хвiлiн, будучы на пасту на авеню дэ Ваграм, мы былi паклiканы..."

Затым радкi накшталт:

"...да нейкага суб'екта, якi валяўся на тратуары i заявiў, што яго завуць Мэгрэ, Жуль-Амедэ-Франсуа..."

Камiсар быў, як заўсёды, бадзёры, свежы, апрануты ва ўсё перламутрава-шэрае, з кветкай у пятлiцы. Да Мэгрэ данёсся пах партвейну камiсар часам браў зранку чарку гэтага вiна.

- Палiцыя на Паўночным вакзале паспела арыштаваць iх.

Ты глядзi! А ён амаль забыўся пра iх! I яму раптам так захацелася паўтарыць любiмы выраз флейтыста: "Гэта не мае значэння!"

I ён сказаў бы праўду. Таму што для яго цяпер не мае значэння нi Дэдэ, нi Люсiль, нi нават баксёр, якi, як павiнна быць сказана ў рапарце, ледзь не забiў яго "тупым прадметам".

Яму няёмка ляжаць у ложку ў прысутнасцi свайго шэфа, i ён высунуў ногi з-пад коўдры.

- Ляжыце спакойна.

- Я добра адчуваю сябе, паверце.

- Доктар гэтаксама думае. I тым не менее, вам неабходны яшчэ некалькi дзён спакою.

- Нiзавошта!

У яго хочуць свiснуць распачатую iм справу. Яму ўсё ясна. Не, ён не дапусцiць гэтага!

- Супакойцеся, Мэгрэ.

- Я спакойны, выключна спакойны. I ведаю, што кажу... Нiшто не замiне мне пайсцi куды трэба.

- Ды гэта ж не спешна. Я разумею вашу нецярплiвасць, але што да вашай справы, паверце, будзе зроблена ўсё, што вы палiчыце неабходным.

Ён сказаў "вашай справы", - ну канешне, ён жа пачцiвы чалавек. Лё Брэ машынальна запалiў цыгарэту i збянтэжана паглядзеў на мадам Мэгрэ.

- Не саромцеся, калi ласка. Мой муж з ранку да вечара смокча сваю люльку, нават у ложку.

- Дарэчы, падай мне люльку.

- А можна?..

- Хiба доктар сказаў, што мне няможна палiць?

- Не, пра гэта ён нiчога не гаварыў.

- У такiм разе?..

Яна расклала на туалетным столiку ўсё, што знайшла ў яго кiшэнях, i прынялася набiваць яму люльку, потым падала яе разам з запалкамi.

- Пакiдаю вас, - сказала яна i падалася на кухню.

Мэгрэ хацеў прыгадаць усё, пра што думаў усю ноч. Але ў галаве застаўся толькi цьмяны ўспамiн, i, аднак, у яго было адчуванне, што ён наблiзiўся да праўды. Максiм Лё Брэ сеў на крэсла; адчувалася, што ён нечым заклапочаны. Ягоны сакратар павольна, памiж дзвюма зацяжкамi прамовiў:

- Граф д'Ансеваль мёртвы.

- Вы ўпэўнены? - спахмурнеўшы, спытаў ён.

- Я не маю доказаў, але гатовы паклясцiся...

- Мёртвы... па якой прычыне?

- Гэта ў яго стралялi з рэвальвера.

- На вулiцы Шапталь?

Мэгрэ сцвярджальна кiўнуў галавой.

- Вы думаеце, што Рышар Жандро...

Пытанне зададзена ў лоб. Мэгрэ яшчэ не мог адказаць з усёй пэўнасцю. Элiз Жандро праз акно крыкнула ратаваць. Потым яе нехта адцягнуў назад. I толькi потым раздаўся стрэл.

- А пры чым Дэдэ ва ўсёй гэтай гiсторыi?

- Ён чакаў на вулiцы за рулём "дыён-бутона".

- Ён сам прызнаўся ў гэтым?

- А няма нiякай патрэбы ў яго прызнаннi.

- А жанчына?

- Гэта палюбоўнiца графа, якога завуць проста Бобам. Мiж iншым, вы ведаеце гэта не горш за мяне.

Мэгрэ з радасцю садраў бы з галавы гэты недарэчны цюрбан павязкi, якi толькi перацiскае скронi i лоб.

- Дзе яны цяпер? - запытаўся ён у сваю чаргу.

- Пакуль што пад следствам.

- Пакуль што?

- Зараз iх вiнавацяць у вулiчным узброеным замаху на жыццё. Вiдаць, iм можна было б iнкрымiнаваць i крадзеж.

- Чаму?

- У кiшэнях памянёнага Дэдэ аказалася сорак дзевяць банкнотаў па тысячы франкаў кожная.

- Ён iх не ўкраў.

Камiсар, вiдаць, зразумеў, што Мэгрэ меў на ўвазе, таму што азмрочыўся яшчэ болей.

- Вы хочаце сказаць, яму iх далi?

- Далi.

- Каб маўчаў?

- Так. Дэдэ быў няўлоўны ўвесь учарашнi дзень да самага вечара. А калi зноў усплыў на паверхню, то, калi можна так сказаць, увесь ажно ззяў, яму не цярпелася прамантачыць хоць часцiну гэтых грошай, што распiралi яго кiшэнi. У той жа час як Люсiль аплаквала смерць свайго палюбоўнiка, Дэдэ святкаваў неспадзяванае ўзбагачэнне. Я быў з iмi.

Бедны Лё Брэ! Ён нiяк не мог асвойтацца з пераменай, якая адбылася з Мэгрэ. Ён аказаўся падобны да тых бацькоў, якiя прывыклi абыходзiцца са сваiм дзiцем як з немаўляткам, i раптам выяўляюць, што перад iмi даўно дарослы ўжо хлопец, якi ўмее разважаць не горш за iх.

А можа?.. Мэгрэ паглядзеў на камiсара, i нечакана ў душы яго варухнулася цьмянае падазрэнне. Мала-памалу гэтае падазрэнне перайшло ва ўпэўненасць.

Лё Брэ таму даверыў яму расследаванне, што разлiчваў на няўдачу: дасць бог, яго сакратарык не знойдзе нiякiх канцоў.

I адбывалася ўсё такiм чынам. Месье Лё Брэ-Курсэль, свецкi чалавек, не меў нiякага жадання, каб непакоiлi другога свецкага чалавека, яго прыяцеля па клубу, тым больш - блiзкую сяброўку яго жонкi, наследнiцу ўсёй "Кавы Бальтазараў".

Пракляты флейтыст! Трэба ж было яму соваць нос у чужое проса!

Дзiвосы, дый годзе, як усё, што мае адносiны да асабняка на вулiцы Шапталь, становiцца прадметам самай гарачай зацiкаўленасцi з боку прэсы, шырокай публiкi, судовых засядацеляў - усiх гэтых дробных крамнiкаў i банкаўскiх чыноўнiкаў!

На жаль, камiсар Лё Брэ не можа проста ўзяць i знiшчыць рапарт на вачах свайго сакратара.

"Разумееце, дружа Мэгрэ..."

Трэба захоўваць карэктнасць. Гранiчную асцярожнасць. Нiякiх скандалаў. Самае лепшае, калi б Мэгрэ ўвогуле нiчога не высветлiў. Тады, праз дзён колькi, калi ён з'явiцца ў камiсарыяце, яго можна будзе сустрэць i паблажлiвай усмешкай.

"Ну, вось бачыце, нiчога страшнага. Не трэба падаць духам. Вы зрабiлi ўсё, што маглi. Не ваша вiна, што гэты флейтыст аказаўся пусты фантазёр i прыняў уяўнае за яву. А цяпер - за працу, старына! Абяцаю вам, што першая ж чарговая сур'ёзная справа будзе даручана вам".

А цяпер камiсар занепакоены, вядома. Хто ведае, цi не шкадуе ён, што Мэгрэ тады прыгнуўся i гэтым змякчыў сiлу таго ўдара? У такiм разе ён бы залёг не на дзень i не на тыдзень...

Д'ябал! Якiм толькi чынам гэты прайдзiсвет i дазнаўся пра ўсё?!

Лё Брэ кашлянуў, нягучна, як толькi мог, абыякава перапытаў:

- Адным словам, вы абвiнавачваеце ў забойстве Рышара Жандро?

- Не абавязкова яго. Магчыма, страляла яго сястра. А магчыма, Луi. Не забывайце, што флейтыст мусiў званiць, а потым доўга стукаць у дзверы, перш чым яму нарэшце адчынiлi, i што дварэцкi быў пры поўным парадзе.

Прамень надзеi! Як цудоўна было б, калi б высветлiлася, што стрэлiў дварэцкi!

- А цi не здаецца вам найболей верагоднай гэта апошняя гiпотэза?

I ён пачырванеў, таму што Мэгрэ мiжволi дапытлiва паглядзеў на яго. I скорагаворкай прадоўжыў:

- Што да мяне, дык я ахвотна ўявiў бы сабе такую сiтуацыю...

Ён са смакам вымавiў слова "ахвотна" - Мэгрэ мiмаходзь адзначыў гэта.

- Бачыце, я сапраўды не разумею, што там трэба было графу...

- Ён бываў там i раней, як вам вядома.

- Так, вы мне ўжо казалi пра гэта. Я быў вельмi здзiўлены. Граф прапашчы чалавек. Яго бацька хоць i быў даведзены да галечы, але ўсё ж захоўваў яшчэ сякую-такую годнасць. Жыў ён у невялiкай кватэры ў Лацiнскiм квартале i старанна пазбягаў людзей, з якiмi сустракаўся ў юнацтве.