Na Skrzydlach Orlow

Przynajmniej raz dziennie telefonował do ambasady USA, W ambasadzie mieściło się biuro informacji czynne dwadzieścia cztery godziny na dobę. Dzwonili tam z całego miasta Amerykanie, żeby zawiadomić o demonstracjach i zamieszkach, ambasada zaś ogłaszała, której dzielnicy należy unikać. Ale kiedy chodziło o prognozy na przyszłość, na ambasadę, zdaniem Coburna, niewiele można było liczyć. Na cotygodniowych odprawach, na które sumiennie uczęszczał, ciągle mu powtarzano, że Amerykanie powinni jak najrzadziej wychodzić na ulicę i za wszelką cenę unikać tłumów. Niemniej jednak stwierdzano, że szach utrzymuje się u władzy i ewakuacja na razie nie jest zalecana. Coburn rozumiał ich: gdyby ambasada amerykańska przyznała oficjalnie, że tron szacha się chwieje, szach upadłby na pewno. Ale pracownicy ambasady byli tak ostrożni, że nie podawali właściwie żadnych informacji. Niezadowolona z ich działalności grupa amerykańskich biznesmenów w Teheranie założyła własną sieć informacyjną. Największym amerykańskim przedsiębiorstwem w mieście było „Bell Helicopter”, którego filią w Iranie kierował emerytowany generał – major Robert N. Mackinnon. Dysponował on pierwszorzędnym wywiadem i dzielił się każdą zdobytą wiadomością. Coburn znał również kilku oficerów wywiadu w jednostce wojskowej USA i często do nich dzwonił.

Dzisiaj miasto było stosunkowo spokojne. Nie było żadnych większych demonstracji. Ostatnie poważne zamieszki miały miejsce trzy dni wcześniej, drugiego grudnia, w pierwszy dzień strajku generalnego. Podano wówczas, że w walkach ulicznych zginęło kilkuset ludzi. Według informacji Coburna, spokój miał trwać aż do dziesiątego grudnia, muzułmańskiego święta Ashura.

Coburn martwił się o święto Ashura. Muzułmańskie zimowe święta w niczym nie przypominały Bożego Narodzenia. Był to dzień żałoby i postu po śmierci wnuka Proroka, Husejna, dzień pokuty za grzechy. Na ulice wyjdą ogromne procesje, a co gorliwsi wyznawcy będą się biczować. W takiej atmosferze łatwo mogło dojść do wybuchu histerii i nasilenia przemocy.

Tego roku, jak obawiał się Coburn, przemoc mogła skierować się przeciw Amerykanom.

Wiele niebezpiecznych zdarzeń przekonało go, że nastroje antyamerykańskie szybko przybierają na sile. Wsunięto mu pod drzwi kartkę z napisem: „Jeśli zależy ci na życiu i majątku, wynoś się z Iranu”. Podobne ostrzeżenia otrzymali jego przyjaciele. Na ścianie domu Coburna ktoś napisał: „Tutaj mieszkają Amerykanie”. Tłum demonstrantów przewrócił autobus, który dowoził jego dzieci do amerykańskiej szkoły. Innych pracowników EDS wygwizdano na ulicach, a ich samochody zostały zniszczone. Pewnego strasznego popołudnia Irańczycy z Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej – największego klienta EDS – wpadli w szał, zaczęli wybijać okna i palić portrety szacha. Urzędnicy EDS przebywający w budynku musieli zabarykadować się w biurze, dopóki tłum się nie rozszedł.

Dla Coburna jednak najbardziej złowróżbnym znakiem była zmiana, jaka dokonała się w zachowaniu jego gospodarza.

Podobnie jak większość Amerykanów w Teheranie, Coburn wynajmował połowę piętrowego domu: wraz z żoną i dziećmi zajmował piętro, podczas gdy rodzina gospodarza mieszkała na parterze. Kiedy Coburnowie wprowadzili się w marcu tego roku, gospodarz zajął się nimi życzliwie. Obie rodziny zaprzyjaźniły się. Coburn, który dyskutował z gospodarzem o religii, dostał od niego w prezencie angielski przekład Koranu, córka gospodarza zaś czytała ojcu na głos „Biblię” Coburna. Podczas weekendów razem wyjeżdżali na wycieczki. Scott, siedmioletni synek Coburna, wraz z synami gospodarza grywał na ulicy w piłkę. Pewnego weekendu Coburn dostąpił rzadkiego przywileju uczestnictwa w muzułmańskim weselu. Było to fascynujące. Mężczyźni i kobiety przez cały dzień przebywali oddzielnie, więc Coburn i Scott poszli z mężczyznami, a Liz – żona Coburna i ich trzy córki – z kobietami. Coburn w ogóle nie zobaczył panny młodej.

Z końcem lata wszystko się zmieniło. Skończyły się wspólne wycieczki. Gospodarz zakazał swym synom bawić się ze Scottem na ulicy. Stopniowo urwały się wszelkie kontakty pomiędzy rodzinami. Gospodarz surowo zabronił dzieciom rozmawiać z rodziną Coburna, nawet w granicach domu i podwórza.

Gospodarz wcale nie zaczął nagle nienawidzić Amerykanów. Pewnego wieczoru udowodnił, że nadal troszczy się o Coburnów. Na ulicy wybuchła strzelanina: jeden z synów gospodarza był na dworze po godzinie policyjnej i w chwili, gdy przełaził przez mur otaczający podwórze, żołnierze otworzyli do niego ogień. Coburn i Liz oglądali całe to zajście z werandy na swym piętrze. Liz bardzo się wystraszyła. Gospodarz przyszedł wtedy na górę, żeby ich uspokoić i opowiedzieć, co się stało. Widocznie jednak czuł, że dla własnego bezpieczeństwa nikt nie powinien przyłapać go na przyjaznych stosunkach z Amerykanami. Wiedział, skąd wiatr wieje. Dla Coburna był to następny zły znak.

Do uszu Coburna dotarła także pogłoska, jakoby w meczetach i na bazarach mówiono o świętej wojnie przeciwko Amerykanom, która miała rozpocząć się w święto Ashura. Święto zaczynało się już za pięć dni, a jednak Amerykanie w Teheranie byli zadziwiająco spokojni.

Coburn pamiętał, kiedy wprowadzono godzinę policyjną: nie przeszkadzało im to wcale w comiesięcznych rozgrywkach pokerowych. Po prostu on i koledzy z EDS zabierali ze sobą żony i dzieci, kładli je spać, po czym grali aż do rana. Przywykli już do odgłosów strzałów. Najcięższe walki toczyły się w starej, południowej części miasta, gdzie znajdował się bazar, a także w okolicach uniwersytetu; ale od czasu do czasu strzały rozlegały się wszędzie. W końcu wszyscy dziwnie na to zobojętnieli. Przerywano rozmowy i kontynuowano je, gdy strzelanina cichła, całkiem jak w Stanach, kiedy po niebie przelatują odrzutowce. Zupełnie jakby nie potrafili sobie wyobrazić, że to oni mogą stać się celem strzałów.

Coburn nie był pod tym względem przewrażliwiony. Strzelano do niego wiele razy. W Wietnamie pilotował bojowe helikoptery wspomagające piechotę oraz jednostki transportowe, lądujące na polach bitew z ładunkiem ludzi i sprzętu. Zabijał i widział, jak inni zabijali. W tamtych czasach armia nadawała odznaczenia lotnicze za każde dwadzieścia pięć godzin lotów bojowych; Coburn wrócił do kraju z trzydziestoma dziewięcioma takimi medalami. Otrzymał również dwa Krzyże Lotnicze, Srebrną Gwiazdę oraz kulę w łydkę – najmniej chronioną część ciała pilota helikoptera. W ciągu tych lat przekonał się, że nieźle trzymał się w akcji, gdy nie miał czasu na strach, ale już po wszystkim, kiedy wracał z akcji i przypominał sobie, przez co przeszedł, za każdym razem trzęsły się pod nim kolana.

Co najdziwniejsze, był wdzięczny losowi za to doświadczenie. Dojrzał szybko, a dzięki przejściom wojennym uzyskał przewagę nad swymi rówieśnikami w życiu cywilnym. Nabrał również zdrowego respektu dla odgłosów strzelaniny. Większość jego kolegów i ich żony nie podzielała tych poglądów. Za każdym razem, kiedy rozważano projekt ewakuacji, odrzucali ten pomysł. Zbyt wiele swego czasu, pracy i dumy zainwestowali w irański oddział korporacji EDS i nie chcieli wyjeżdżać. Ich żony zrobiły z wynajętych mieszkań prawdziwe ogniska rodzinne i poczyniły już przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. Dzieci miały swe szkoły, swych przyjaciół, swoje rowery i swych czworonożnych ulubieńców. Z pewnością – wmawiali sobie wszyscy – jeśli tylko będziemy siedzieć cicho, to kłopoty nie staną się naszym udziałem.

Coburn próbował przekonać Liz, aby zabrała dzieci do Stanów, nie tylko dla ich bezpieczeństwa. Tłumaczył, że przecież może nadejść taki dzień, że będzie musiał ewakuować trzysta pięćdziesiąt osób za jednym zamachem, a wówczas nie chciałby, żeby niepokój o rodzinę przeszkadzał mu skoncentrować się na tym zadaniu. Liz jednak nie zgodziła się na wyjazd.

Westchnął na wspomnienie Liz. Była żywa i zabawna, wszyscy ją lubili, ale nie bardzo nadawała się na żonę szefa. EDS sporo wymagała od pracowników: jeśli trzeba było pracować całą noc, żeby skończyć robotę, pracowało się całą noc. Liz była oburzona. Dawniej, w Stanach, kiedy Coburn zajmował się rekrutacją nowych pracowników i jeździł po całym kraju, nieraz od poniedziałku do piątku nie było go w domu. Liz nie cierpiała takiego trybu życia. W Teheranie była szczęśliwa, ponieważ co wieczór miała męża w domu. Jeśli on zamierza tu zostać, to ona również – oświadczyła. Dzieciom też się tu podobało. Po raz pierwszy mieszkały za granicą i fascynował je odmienny język oraz kultura Iranu. Najstarsza Kim, jedenastolatka, była zbyt zarozumiała, żeby się przestraszyć. Ośmioletnia Kristi trochę się niepokoiła, ale zawsze była przewrażliwiona i skłonna do wyolbrzymiania niebezpieczeństw. Natomiast siedmioletni Scott i czteroletnia Kelly byli za mali, żeby rozumieć, co im grozi.