Бастан кешкен, кµз кµрген (СИ)

қалды деп те жүрді. Осылайша әр сәбиіміздің дүниеге келуі, оның

өсу барысында былдырлаған тілін қызықтадық. Кейін немере,

шөберелерімізді қызықтаймыз. Бізге қазір алдымыздан «папа» деп

шыққан баладан гөрі «ата, әже» деп шығып еркелеген баланың

қызығы, артығырақ саналады. Ендігі бір қызықтайтынымыз – бір

перзентіміздің жанұясынан екінші перзентіміздің жанұясына

сағынғанда қыдыру, ебіне лайық сый – сияпатымызды апару,

соларды мәз қылу. Немере – шөберелерімізді аймалау, еркелету.

Дегенмен, қартайғанда қыдыру да оңай емес: денсаулық керек, жол

қиындығы тағы бар. Өздері біздің тұрған отанымызға іздеп келіп

жатса, ол да қызық, мәз – майрам болып жатамыз. Барымызды

алдына тосып, сақтағанымызды ұсынып жатамыз.

Өзіміз оңаша қалғанда сағынып та жатамыз. Ол кезде түсіріп

алған видеодан бейнелерін көріп, өздерін көргендей боламыз.

Альбомды ақтарып, жансыз бейнелерін (суреттерін) қарап, олардың

қылықтарын еске түсіреміз, көзіміздің сағынышын қандырамыз.

Кештеу болса да (2000 ж. 29/VII) алтын тойымызды өткіздік. Екі

кассетаға видеосы жазылды. Барлық көрініс сонда бар. Той 7,5

сағатқа созылды. Бұл – үлкен бір есте қаларлық жай болды. Оңаша

отырғанда осыны көріп, бір жасағандай боламыз. Балаларымызда

да соның көшірмесі бар, сағынса, қарайтын шығар.

Хабар – ошарсыз қалған Баянымды табуым

“Сәтті жіп сабағымен…..”

Әуелі Алла деп жатамыз, содан кейін Баян қызымның жарық дүниеге

келуіне мен себепкер болған едім. Бұл – 1963 жыл маусым айы.

Баянды дүниеге әкелуші Шәһарбанумен ол кездегі С.м. Киров

атындағы казГу-ге сырттай оқуға түскен күннен бастап, бітіргенше

бірге оқыдым да, тіпті, екеуміз де бір күнде, 28/IY 63ж. күні,

дипломды да қорғадық. Осы уақыт ішінде бір-бірімізге қанық та

болдық. Дәм-тұзы жарасып,Шәһарбанумен менің інім Амандық

жұптасты да ,ебіне лайық тойын Шаһарбанудың ағасының үйінде,

Алматыда өткіздік. Сонымен 6/YI-63ж. күні Павлодар қаласына

поезбен жүріп кеттік. Ол кезде Шаһарбанудың мамасы бар кезі.Ол

кісі сол кезде дімкәс екен-ау! Қысқа қарай сол кісі сол науқасынан

айыға алмай, дүние салғаны туралы хабар да келді. Сіңлісі болса,

ЖенПИ-ді бітіріп, тұрмыс құрған-ды. Ол да иіс тиіп,о дүниелік болған

екен.

316

Отпуска алып, әйелімізбен 1964 жылы жазда бата салуға барғанбыз.

Сол барған күні Шаһарбану самаурынға шай қайнатып, алдымызға

әкеліп қойды да, бірақ шайды басқа біреу құйды. Сүйтсек, келініміз

Шаһарбану толғатып жүр екен, әйелдер босанатын үйге кетіп

қалыпты. Барысымен босаныпты да,хабар да келіп жетті. Бұл-1964ж.

20/YI. Дүниеге келген –Баян.Бір апта болдық, бірақ келінді босанған

үйінен шығара қоймады, жол жүруге тура келді. Раушан барып,

тамақ та беріп келді, қызын терезеден ораулы күйінде көріпті де.

Кейін Амандық інім істеп жүрген жұмысын қойып, жолдастары да

дұрыс болмай, ішкілікке салынып кетіпті. Соның салдарынан кетіп те

қалыпты. Мен болсам, хат-хабарсыз қалдым. Жазған хатыма жауап

келмейді. Кейінгі білгенім Шаһарбану Алматыға келген екен деген

ғана. Арада көп жылдар өткен де. Сол ішкілік салдарынан Амандық

дүниеден озған да.

Мен болсам, Шаһарбануды да, Баянды да іздеудемін. Кілең қай

қаладан қай қалаға ауысқанынан ғана хабардармын. Хабарын адрес

столынан аламын: Алматыдан Таразға, одан Астанаға, одан

Алматыға келеді. Бірде Алматыға келгенімде, тағы да адрес столына

келдім,сұрадым. Маған берген жауабы-Алматыда, Розабакиева

270/2, Керімсалова Баян Амандыковна. Айдап отырып, үйді де

таптым. Сол үйден бір қыз шығып, кетіп бара жатқан машинаны,

таксиді, кідіртуге тырысты. Мен дереу: -Қызым, кідіре тұршы, №270

үй осы ма? –дедім. Ол: - Сізге қай квартира керек? –дейді. Мен: -№2

үй- деймін. Ол: -Ол үйден мен шығып тұрмын ғой – дейді. Мен? –Сен

Баянсың ба?- дедім де, маңдайынан сүйдім. Бұл- 2005 жылдың аяғы.

Баянның үйіне кірдік те,білісіп те жатырмыз. Баяным: - жасымда

керексінбеген әкенің не керегі бар? – деп, көзіне жас алды.Мен: -

Осыған, сенің дүниеге келуіңе, себепкер болған менмін. Мамаң, анаң

болса, біреуге қосылар-ау, бірақ дүниеге келетін сен емес, сенен

басқа біреу болады. Ал бұл жерде сенің дүниеге келуіңе себепкер

болып тұрған менмін.Сондықтан да мен сені көруге өзіме арман

санадым. Міне, көріп те тұрмын.Мамаң, апаң, бар екен ғой, оған да

кездесермін. Ол да мұңын шағар. Бәріне де себепкер менмін.

Өкпелеуің де дұрыс, қабылдаймын.Ендігі қалған бауырың,

туысыңның үлкені менмін. Бұрын жалғызсырасаң, жалғыз емессің,

әпке, сіңлі, аға-інілерсіз емессің. Бәрімен де танысасың, көресің.

Өкпені қойып, бауырға, бауырласқа айналайық! Төркінсіз емессің,

сәбилеріңнің, Айсұлу мен Даниярың да нағашысыз емес. Бұл

табысуымыз кеш болса да, қуанайық! Қуанышымыз ұзағынан

болсын. Сендер жассыңдар, бақытты болыңдар! Осы тапқаныма

бауырластырғаныма қуаныштымын. Мен өз басым да жетімдіктің

жеті атасын бастан кешкенмін. Ол туралы жазғандарым да бар.

Тексіз жерден емеспіз, апаң Шаһарбану да солай екенін бұрын-ақ

білгенмін. Сондықтан да, ақыры іздеумен жүріп таптым. Мұнымызға

Аллаға шүкіршілік етейік»-дедім. Баяным ер балаға бергісіз, қыз да

317

болса, отан иесі,бір отан-шаңырақ екен.Балаларым, келіндеріммен

қатынасып та кетті. «Асыл –ой тұжырымдары» кітапшамда арнайы

жазғаным да бар.

Уақыт өткізу

Қазірде көзәйнекпен оқысақ та кітап – газет оқимын.

Қызықтағаннан гөрі ренжіп қалуым молдау болады: заманның

ағымы, парасатсыз тірліктер оған қоса сөзі бар да, ісі жоқ құр

уәделер. Кейде сол газеттерге өзім де тәрбие жайлы, парасатты

өмір сүру жайлы материал да жазамын, шығады да.

Ертеде бастаған «Бастан кешкен, көз көрген» циклды

әңгімелерімді шабыт келіп қалғанда, күн демей, түн демей қағаз

бетіне түсіруді тоқтатқаным жоқ. Осыным да сол әдеттің жобасы ғой.

«Ауру қалса да, әдет қалмайды дегендей, бұл маған әдетіме

айналған сияқты. Оны істемегенде, не істеймін. Қолдан келері осы

ғана. Бұл да қойылатын уақыттың боларын білемін, әзірге тоқтаған

жоқ. Өз қатарымның азайғанын, Тіпті жоққа да айналып бара

жатқанын «Селдіреп сексеннен асқандар» деген тақырыпта

жазғанмын. Тіпті болмаса, өз жазғандарымды тағы да оқитыным бар.

Ол – менің өмірім, болған шындық. Сол өміріме жалғыздап жалғыз

жүріп саяхаттағандай боламын.

Сол жазғандарымды кейде екінші құлағы (миындағы құлақ) бар

өкшелес інілеріме оқып та беруші едім. Оны да азайтып барамын:

«тыңдамаған сөз жетім» болғандай сияқтанғандай сезінгендігім

болар. Оқушым, мынау адам утопист, пессимист пе демеңіз. Мен әке

тәрбиесін көргенім жоқ. Маған ақыл айтып, мынау дұрыс, мынау

бұрыс дейтін аға да болған жоқ деуіме болады. Бұрынғы

жазғандарымда айтқанмын: ақылды данышпан емеспін. Бұларым

менің көрген өмірім, оқығаннан түйгенім. Кейінгі ұрпағыма, қазір ой

дәрежесі мендей емес, қазір керексіне қоймағанмен, күні ертең

әттеген – ай демесін деп жазып бара жатқаным.

«Керек тастың ауырлығы жоқ» деген де бір әңгімем бар-ды.

Бұл да сол сияқты болғанмен, бұл тас емес – ау, білгенге алтын десе

болады.

7/XI – 2004 ж.

Қиялдан туған хикая

Баю

«Артық байлық адамды адастырады, бәсекелестік бүлдіреді».

Байлықтың басты 3 түрі бар ма деймін:

1. Мемлекеттің байлығы.

2. Ертеден бай болған мұрагерлік байлық.

3. Жеке тұлғаның байлығы.

318

Осы баю жолының үшінші түрін сөз етіп көрейікші. Біз білетін

қоғамдар феодалдық, капиталистік, социалистік, ақырында, осы

біздің өмір сүріп келе жатқан қоғамымызды қайта құру қоғамы деп

атап жүрміз ғой. Сол қоғамдарда жеке тұлғалардың байын бір кезде

қуғынға да ұшыраттық. Ал енді осы қайта құру қоғамында қалай