Новая прусская хроника (1394)

Rex Kynstut minabalur Marschalko, quomodo in hyeme vellet esse hospes eius futuri anni, et respondit: Ordo obviabit et conteret caput tuum; et ita abiit Marschalkns. In hyeme venit rumor in Prussiam et etiam in Liwoniam, quomodo reges Lithwanorum intenderent cum hospitibus multis invadere terram. Magister Wynricus commisit ducatun exercitus magni Marschalko Scindekop, qui in die purificationis inavisatam terram intrat, viros, mulieres et pueros capit et occidit omnes. Aliqui de captivis referunt Marschalko: quomodo reges se armarent contra cristianos, stetitque ibidem per noctem. Eo eciam tempore convocat late suos, iterum invadit paganos et stetit in Pasten quintam noctem vastans etc.; de mane progreditur cum suis, quandam domum circumdat et dampnis perturbat. Orto sole insurgunt nebule densissime usque prandium durantes. Et marschalkus consultatione suorum navigio intrat terram pistibus expertem, quam circumveniunt, fuitque ibidem pons fragilis per Mimilam, fuerunt eciam nebule et compulsi applicant ad terram juxta insulam. Omnes prefecti, qui fuerant in desertis, transeunt [182] ad foramen, quare Lithwani suburbium relinquunt intrantes Castrum, habuitque Castrum eciam foramen; quod cum cristiani conspexissent, cum impetu aggrediuntur, ubi commendator de Ragnita jactu offensus, quod cum quidam sibi auxiliaretur, fuit jactu interfectus, sic et advocatus Sambiensis Rutcherus de Elner offensus cecidit in profundam fossam, a qua mortuus delatus est. Johannes Schonevelt etiam offensus fuit et plures alii, durante huiusmodi conflictu alter alterius querit offensam; pontem quoque domus altum pagani projecerunt in fossam, valva clausa, juxta quam erat quoddam foramen ad transitum unius; quum ad quod quidam frater considerans festinat, vexilliferum hortans ad celeriter sequendum per quoddam truncum introeunt et alii eos sequebantur. Pagani hoc videntes, territi retrocedunt, compressi manus dederunt et sunt captivati et ita domus est victa, nec aliquis dimissus est. Capitaneus Girdow nomine fugit ad pontem trans mimilam factum, sperans, se in propugnaculo tueri. Transvadunt mimilam et veniunt ad marschalkum; comprehenduntque ibi duas naves Lihwanas vulgariter Promen, quas cum pyno et lignis aridis conclavant et incendunt, cum quibus consequenter propugnaculum incenderunt, ventusque vertit se ad orientem contra propugnaculum et ita capitaneus angustiatus optat loqui Marchalko, dans ei manum, quern cum suis captivum suscepit, alios decapitare fecit. Nomen Castri Pasten vulgariter dictum est et domum leti revertuntur simul advocati et preceptores nutu divino.

Anno 1370. dominica Exurge ambo reges cum inhumanis exercitibus veniunt in dampnum cristianorum; vigiles huiusmodi percipiunt clamorem paganorum audientes, et festinanter equitantes, frivole pertranseuntes stagnum in oppositum Sambiensi terre. Consiliantes dividunt copiam in partes; Bayores e libertini terram vastant igne etc. die prenominata, et in villa Rudow faciunt stacionem, viriliter domum impugnantes. Magister Wynricus, videns paganos sic suos molestare, surgit viriliter contra tantum exercitum, dicens: videtis, quantus est iste exercitus! Frater Lupus magnus commendator, Scindekop Marschalkus, digni laude, cum peregrinis militibus, burgensibus et villanis erant cum magistro et hostiliter invadunt paganos in occisione gladii et pagani econtra. In quo conflictu XXVI fratres sunt occisi et 100 viri, signanter Scindekop marschalkus, Kun de Hattenstein, Hinricus de Stochem commendator et vicecommendator, frater Petzolt de Korwitz et plures alii, qui a multis specialiter con[186]querulabantur. Ad mille fuerunt interempti. Kynstut talia videns cum omnibus cessit celeriter in fugam, in qua multi sunt occisi paganorum. Nec convertit se Kynstud, donee veniret in terram suam. Algart autem in silva circumsepivit se dissectis arboribus.

Sed cristiani invadentes posteriorum custodiam, quare rex timens cepit fugam cum sibi commissis, celeriter exuens se a silva, timens se occidi, quern frater Henningus persequitur et in tantis angustiis regis, a quodam dictus frater telo in faciem percutitur et cadens pro temporali vita mercatur eternam. Tandem pagani in fugam disperguntur et multi vulneribus, multi frigore et fame perierunt, et ita cum scandalo repatriantur. Et optat historia requiem et beatitudinem defunctis cristianis.

Alia pars belli sequitur. Frater Mansvell, commendator de Ragnita, ad mentem reduxit ignem, quern pagani in Prussia succenderant, scripsitque magistro in Konigisberg, misit-que idem commendator in subsidium suorum afflictorum servum cum 10 viris, qui cito revertitur: annuncians, quomodo pagani fecissent 12 vias vulgariter Sloge et quomodo stacionem munirent et idem significatum est magistro, et in nocte subvenit clamor in Konigisberg; et mane cum omnibus preceptoribus, [188] civibus et rusticis magister surgit, veniens in Quedenow, ad montem ignem vidit; marschalkus cum 20 viris eociens, ut exercitum pensaret et captivavit quendam, qui ductus est ad exercitum et dixit magistro: quomodo reges starent in Rudow et parati essent ad bellum. Kynstut eciam una vice transiit in Ortelsberg ubi inavisatos cristianos occidit et capit quasi omnes ibidem inventos et combussit circumquaque domum.

Accidit eo tempore, quod dux Lupoldus de Austria circa festum Martini veniret in Prussiam, adducens multos principes, qui omnes in exercicium milicie et fidei protectionem venerunt et steterunt in Konigisberg, sed quia hyems talis fuit inabilis ad reysas hospites dicti tristes, similiter dux Fredericus cum fratre suo Stephano cum dicto Lupoldo etc. revertuntur domum.

Eodem anno magister Wynricus consensu preceporum construxit in honorem Dei, virginis Marie et salutem Cristi fidelium claustrum ant opidum vulgariter Hilgebyl, in quod statuit fratres medicantes ordinis sancti Augustini, libris, ornatibus, calicibusque dotavit et litteris confirmavit. Post hec marschalkus Rotherus de Elner convocat exercitum magnum contra Samaytas et cum eo preceptores veniunt in Ragnitam, ubique dividunt exercitum. Magister ascendit Mimilam contra Labengir[190]gen, transfretans cum preceptoribus multis ibidem in terram Promedien dictam vulgariter, erecto vexillo hostiliter invadit incolas non avisatos et nemini pepercit. Marschalkus vero intravit terram Kalctene quam avisatam invenit; cristiani enim aliqui in ea de Barten et de Girdime dispersi erant et errbani, unde quidam Vristzche de Wunsdorf interfectus est a paganis, et cum eo plures alii, quidam eciam sunt captivati; dux et prefectus de Rastenburg vulneratus est. In crastino exercitus conveniunt et intrant terram Wayken, tertia nocte in Rassyn, quarta in Eroglen, quinta in Goysow et undique molestant paganos et occidunt, sexta nocte intrant Galanten ubi magister et sui vastant et similiter in Pasten et Schogen; nullibi enim pagani pacem poterant habere, sed occiduntur et capiuntur et revertuntur fratres domum in quiete.

In authumpno eiusdem anni Kynstut intrat Gogelanken [192] inavisatam terram, ubi castrum vicit; captivavitque ibidem unum, qui de suburbio exierat, a quo omnes intellexit insidias et ita optinuit suburbium occiditque viros, uxores, juvenes et multa fecit ibidem et abiit.

Frater Wygandus de Beldersheym, prefectus in Ynsterburg, convocat suos et statuit primam suam reysam in Lithwaniam, transfretavit Mimilam et pedester intrat ibidem quandam villam, in qua interfectus est capitaneus et alii plures et 50 captivati, quos cum magna rapina duxit ad naves, per quas venerat et revertitur in Ynsterburg.

Anno 1371. filius Dirsunen cam coorte sua intrat deserta, depredari volens, captivans fratrem Johannem Schoneveld prefectum in Tammow et quendam conductorem, qui pridem erat probus et postea nequam factus, qui se dedit regi, et in quadragesima duxit exercitum in castrum Tammow, de quo ortus fuit, castrum vicit, senes et juvenes occidit cum multis fratribus ordinis et multa intulit mala: mater quoque eius fuit interfecta, sui etiam amici, qui in deserto manebant. Idemque obviantibus sibi vindicare querens, a quibus injuriam susceperat et declinavit ponens se ad sepem quietis causa, ubi a suis amicis est interfectus, traditorque dictus.