Ведзьмiна тоня

Не хацелася ісці ў хату. Сяргей прадчуваў, што там – смурод і бруд, засмечаная падлога, нявыцерты стол, незасланыя ложкі без бялізны. Так было і мінулым летам...

– Ну, хопіць табе лашчыцца, – Сяргей лёгка адхіліў ад сябе Нэлу. – Пайшлі ў садок, пад вішню. Я табе нештачка прывёз, – па-змоўніцку шапнуў ён на вуха дзяўчынцы.

Нэла ў захапленні пляснула ў далоні, схапіла Сяргея за руку, пацягнула.

Прыселі ў цяні вішняў. Сяргей паволі развязаў рукзак, знарок доўга корпаўся там рукой і нарэшце стаў павольна цягнуць нешта бліскучае, чырвона-жоўтае.

– Што гэта?

Нэла паціснула смешна плячыма, і тварык яе адно свяціўся захапленнем.

– Трымай!

Сяргей адным рухам раскінуў у паветры выцягнутае і накрыў ім дзяўчынку.

– Гэта куртачка табе. Ану, памераем!

Куртачка была занадта вялікая.

– Нічога, за тры месяцы ты вунь як выцягнешся, якраз будзе, – заспакоіў крышку спахмурнелую Нэлу Сяргей, зноў бы чараўнік палез рукой у рукзак.

– Оп ля! Сукенка! Гэта якраз на цябе. Скідай свае анучы!

Нэла хапілася аберуч за падол сваёй сукенкі і ўмомант аказалася... голай. Чырвань сораму на імгненне апаліла Сяргею твар, але ў наступны момант ён успыхнуў абурэннем:

– Ты чаму без трусікаў ходзіш? Ты – дзяўчынка, табе пяць гадоў ужо. Сорамна павінна быць!

Нэла глядзела на яго са знаёмай вінаватасцю ў вачах. Яна разгублена развяла рукі ў бакі.

– Няма трусікаў?

Нэла кіўнула.

– Цьфу!

Настрой у Сяргея сапсаваўся. Але калі Нэла апранула блакітную сукенку, ён забыўся на нядаўнюю прыкрасць.

– Вось, ты ў мяне прыгажуня! Але не вымазвай толькі нідзе. Больш у мяне няма. Добра, што гэта далі.

І добра, што ён, Сяргей, звярнуўся да сваёй выхавальніцы. Яна, хоць і маладая зусім, сваіх дзяцей яшчэ не мае, а добра ўсё зразумела. І з той вялізнай кучы адзення (гуманітарнай дапамогі аднекуль з Германіі) Сяргею дасталіся добра ўжо пацёртыя джынсы ды вось гэтыя куртачка і сукенка.

– А цяпер будзем есці!

У цэлафанавым пакеце, які яму збірала ў інтэрнаце выхавацелька, былі два адвараныя яйкі, добры кавалак парэзанай вэнджанай каўбасы, некалькі агуркоў і памідораў. А яшчэ дзве пачкі пячэння, бляшанка згушчонага малака, хлеб і літровая бутэлька “Колы”.

Нэла пляскала ў ладкі, вочкі яе гарэлі, але яна ні да чаго не працягнула руку, пакуль сам Сяргей не палупіў і не даў ёй яйка.

– Еш! Ды не спяшайся! Ніхто не адбярэ, – знарок грубавата прыкрыкнуў на дзяўчынку.

Нэла мо і хацела есці не спяшаючыся, але яйка знікла вельмі хутка. Другое яна ела ўжо павольней. І ўжо зусім заспакоена, ласуючыся, маленечкімі кавалачкамі адкусвала каўбасу і хлеб.

Сяргей сам ад ранку нічога не еў. Але адзін агурок з кавалкам хлеба нечакана насыцілі яго. Ён глядзеў, як есць Нэла, і адчуваў, што ў ім нешта мяняецца. Нешта прападае. Такое, без чаго ён сябе ўжо і не ўяўляў – знікала пачуццё голаду. Упершыню за ўсё сваё жыццё ён толькі вось цяпер, у гэтым садку, седзячы перад сваёй пяцігадовай сястрычкай, адчуў, што яму не хочацца есці. Ніколі не было такога, каб Сяргей мог адмовіцца ад таго ж пячэння ці ад каўбасы. Разбудзі сярод ночы, прапануй што-небудзь – з’есць. А тут, у садку, нават згушчонае малако не будзіць страўнік.

Проста не хочацца.

Сяргею было нечага аж крыху страшна. І – радасна. Што не трэба давіцца слінай, гледзячы на прысмакі, перасільваць сябе вось цяпер і прыкідвацца, што табе зусім не хочацца, каб толькі ёй, Нэлі, хапіла ўсяго паболей...

– Ну, ты еш паціху, – Сяргей падняўся, – я ў хату схаджу. Калі што... – у яго ледзь не вырвалася: “заві мяне”. Сяргей запнуўся, потым дагаварыў: – Калі што, бяжы да мяне.

Нэла кіўнула згодна, смокчучы пячэнне.

Адразу ў сенцах шыбануў у нос страшэнна непрыемны, рэзкі пах. Смурод ішоў ад ночваў, у якіх кісла нешта падобнае на бялізну. Відаць, маці замачыла, ды і забылася. Такое і раней было…

Сяргей перасіліў сябе, нахіліўся. Здаецца, тут было якраз дзіцячае адзенне. Хацеў ужо схапіць ночвы за край, пацягнуць, каб вываліць усё на зямлю, адабраць з гэтай кучы адзежкі Нэлы, потым перамыць, але гідлівасць ад смуроду ўзяла верх – яго ледзь не званітавала. І потым, ён не ўяўляў, што там яшчэ за бялізна ў гэтай чорнай вадзе…

У хаце нічога, бадай, не змянілася за гэты год. Як і прадбачыў Сяргей: тая ж няўтульнасць, брудная падлога, непрыбраны стол, мухі роем над чыгунком з нечым на прыпечку.

Стала нечага балюча, усё роўна як цябе абакралі, подла падманулі. Але што тут было чакаць, калі яшчэ там, на прыпынку аўтобуса ён пачуў: “…Калі не напілася”.

Ніякага жадання нешта кранаць у хаце, прыбраць тут, падмесці не было. Хата яшчэ больш стала чужой для яго, ён разумеў, што адно яго старанне не зробіць хату ўтульнай. Зрэшты, ён не помніў яе ўтульнай ніколі – зімой было холадна, летам дакучалі мухі. І ў хаце амаль ніколі не было хлеба…

Выйшаў на надворак і аж у вачах як успыхнула нешта – нагэтулькі змрочна здавалася ў хаце. Пакрочыў у садок.

І адразу заўважыў постаць, якая нахілілася над Нэлай.

Ён пазнаў яе – маці. Хоць стаяла яна спінай, у невыразнай, раней ім не бачанай сукенцы.

Яна ела. Гэта было відаць па руху галавы і рук.

Яна азірнулася на крокі Сяргея так, як азіраецца знянацку аклікнуты сабака: гатовы і ўкусіць, і лашчыцца, у залежнасці ад таго, хто яго аклікнуў. І гэты жывёльны выраз на твары маці даканаў яго: ён спадзяваўся да апошняй хвіліны, да імгнення апошняга, што ўсё будзе не так і што ночвы ў сенцах і хата непрыбраная – то ад бяды якой, ад хваробы, але не ад гарэлкі.

Аказался – з-за гарэлкі, бо маці відавочна была нецвярозая.

– Сыночак прыехаў, – працягнула яна. Рот, у вугалках якога прыліплі крошкі пячэння, скрывіўся ва ўсмешцы. – Ой, як ты выцягнуўся…

І яна працягнула рукі наперад, мабыць, збіраючыся абняць сына.

Сяргей спыніўся.

Відаць, незалежна ад яго жадання на яго твары адбіліся ўсе яго пачуцці, і гэта пабачыла маці, пабачыла – і зразумела. Бо апусціла рукі і вінавата загаварыла:

– А я во крышку выпіла, самую крышку, бо так галава на сонцы баліць… Буракі палоць паслалі, а галава баліць, нельга мне на сонцы, то я трошкі выпіла…

Яна павярнулася да Нэлы:

– От, цяпер за табой брацік глядзець будзе, а то мне некалі, работа етая рукі адарвала, буракі праклятыя… А брацік у цябе харошы, от якую табе куртачку прывёз…

Маці нахілілася да рукзака, узяла ў рукі куртку.

– Ах, шкада, што завялікая, ах, шкада… Нічога, я ведаю, дзе памяняць, я ў магазіне памяняю, куртка ж новая, – яна азірнулася на Сяргея, і той адвярнуўся, каб не сустракацца з няшчырым позіркам выцвілых, быццам пакрытых нейкай плеўкай, вачэй.

– То я пайду вам прыбяру месца, дзе спаць. І куртачку прыхаваю, а то ж украдуць куртачку, гэтулькі свалачэй ходзіць… – замітусілася маці.

– Не трэба, мы будзем тут спаць, – цвёрда і холадна сказаў Сяргей. І, каб маці не перапытвала, спытаў: – Ты таго зэка так і не выгнала?

– А сыночак, а як жа без мужчыны ў вёсцы? Гаспадарка…

– Якая ў цябе гаспадарка? Куры? Які з яго гаспадар? Дровы ў траву паўрасталі…

– Дык у яго ж рукі балелі… Плячо выцяў у лесе, як грузілі, то во не можа ўзмахнуць сякерай… Прыбярэ, пасячэ… І ты во паможаш…

Сяргей нічога не адказаў, падышоў да Нэлы, апусціўся на кукішкі, стаў збіраць рэчы ў рукзак.

Маці камячыла куртку ў руках і неяк адразу, быццам успомніўшы нешта надта важнае, заспяшалася:

– От, пайду, бегчы трэба, есці наварыць… Нэлька, слухай брата! Заб’ю, як будзеш уцякаць з надворка! – з пагрозай закончыла яна і паспяшалася ў хату, несучы пад пахай куртку.

Частка 3

Месца пад будан Сяргей выбраў пад купкай вішняў. Сякеру знайшоў, глыбока загнаную ў калодку. Яна ўжо паспела месцамі пакрыцца рудымі плямамі.

“Работнічак”, – злосна падумаў пра прымака, б’ючы па тапарышчу, выганяючы сякеру.

З кучы старога голля – яшчэ ў мінулым годзе ён паабрэзваў сухое сучча з яблынь – выбраць добрых шэсць калкоў не змог. Тады падаўся ў дальні кут сада – там густа раслі слівы-самасейкі. Кожную восень зямля пад імі ўсцілалася дробнымі сіне-чорнымі ягадамі. Іх ніхто не збіраў – несмач, дробныя, ды яшчэ каб сабраць, трэба было добра палазіць у гушчары, рызыкуючы не толькі рукі падрапаць, але і вочы павыколваць. Слівы раслі густа, таму ствалы дрэўцаў цягнуліся вышэй да сонца, былі гонкімі.