Ведзьмiна тоня

– Так, сябры мае, так…

– І што ж атрымаецца? Там – нашы вяскоўцы, там – бацька нашага былога дырэктара школы Ганны Дзмітрыеўны… І значыць, некага з траіх нам трэба лічыць… здраднікам? – вымавіла апошнія словы са страхам Жэнька, умольна паглядзела на дзеда Васіля.

Дзед глядзеў ёй у вочы і сумна ківаў галавой.

– Так, унучка. Хоць які і ў чым ён здраднік…

– Але ўсё адно невядома, хто там не пахаваны, – уздыхнуў Віталь.

Дзед Васіль перавёў позірк на Віцьку, спытаў:

– Ты ішоў сюды, вырашыўшы зачытаць нам гэтае пісьмо перад усімі, так? Чаму?

– Я… я не мог адзін рашыць…

– Што рашыць?

Усе глядзелі на Віцьку, чакалі яго адказу, быццам толькі ён адзін ведаў, бо нешта ўтаіў ад іншых.

– Я… – Віцька запнуўся, потым прадоўжыў: – Не разумеў я, напачатку, але, здавалася, тут нешта страшнае было. І я не мог сам рашыць – паказваць гэта страшнае ўсім ці не. Цяпер я разумею – што канкрэтна з’яўляецца страшным. Вось…

Зноў наступіла цішыня.

– А нічога ты не знаходзіў у сваім Інтэрнэце! – раптам проста сказаў Віталь.

– Як гэта?

– А так, – падхапіўся з зямлі Віталь. – Мы не ведаем пра існаванне нейкай невядомай старонкі ў Інтэрнэце, нейкага горада і нейкага Пітэра.

– А што мы ведаем тады?

– Мы ведаем, што там пахаваны партызаны. І мы адшукаем магілу.

– Але прапала чацвёра, а знойдзем – тры!

– Чакайце, – прыпыніў усіх Сяргей. – Тры мы знойдзем, бо іх пахаваў чацверты. А сам чацверты не мог сябе пахаваць. Яго косці расцягнулі за столькі гадоў птушкі і звяры. І нічога дзіўнага.

– І на помніку трэба будзе пісаць усе чатыры прозвішчы! – заключыла Жэнька.

– То будзе падман… – паціснуў плячыма Віцька. – Дзед Васіль, чаго вы маўчыце? Мы ж зусім заблыталіся!

Дзед адказаў не адразу.

– А вы малайцы. А падман… Каго мы абманваем? Гэта Пітэр сам аб сабе сказаў, што ён аднойчы памёр на Савіным востраве партызанам. А потым… давайце пачакаем. Вось даплывём туды, там, можа, што і большае зразумеем.

– А пакуль – маўчым, – ці то спытаў, ці то прапанаваў Віцька.

– Вядома, маўчым! – загарэўся Віталь. – уяўляеце, што будзе, калі мы вернемся з тоні і раскажам, што адшукалі магілу партызан!

І раптам сам засаромеўся свайго прадчування славы. Зніякавела дадаў:

– Ну, мы ж не таму, каб праславіцца, туды плывём… Так атрымалася…

Дзед кашлянуў, усе запытліва ўтаропіліся на яго.

– Вось што, мальцы… Паслухайце мяне, старога. Няхай Віцька адшукаў там дакумент у сваім камп’ютэры. Адно мы можам сказаць: у тым дакуменце кажацца аб тым, што на Савіным востраве пахаваны партызаны. А колькі пахавана – гэта іншая справа. Што за дакумент? Ну, успаміны некага. Дарэчы, атрад наш збіраўся пасля блакады тыдні два. А нехта і ў іншым атрадзе аказаўся. І той, хто не з намі быў, мог нешта пра пахаванне ведаць. А лёс людскі – заблытаны… Так што… не будзем хлусіць і ад людзей такую навіну цалкам хаваць. Але і разносіць яе па вёсцы няма сэнсу. Не ўсякаму, хто пытае, адказваць трэба. А адказваючы, пра тое кажы, пра што пытаюць. А пра што не пытаюць – пра тое і прамаўчы. Тады не трэба будзе нікога падманваць. Ну, як, прымаеце такі план?

– Гэта тое, што і трэба!

– Правільна, Васіль Яўменавіч.

– Вось і добра…

– Значыць, ведаем мы сёння, што на Савіным востраве ёсць магіла партызан. І больш нічога, – і нечакана спытаў: – Віцька, колькі год таму было гэта напісана?

– Напісана, што матэрыял надрукаваўся дзевяць год таму.

– Дзевяць, значыць… – стары задумліва паўтарыў: – Дзевяць год…

Віцька з Жэнькай зазбіраліся дадому – трэба было яшчэ шмат спраў зрабіць па гаспадарцы.

А Віталь пабег дахаты па другой прычыне – маляваць схему Ведзьмінай тоні і складаць план дзеянняў.

К вечару ён прыйшоў да Сяргея ўжо з аркушам паперы ў руках.

Частка 15

– Пастаяннае месца стаянкі мы зробім на Заечым востраве, – Віталь расклаў на зямлі прыблізны накід плана Ведзьмінай тоні.

Ён гаварыў аб іх будучым паходзе на Ведзьміну тоню сапраўды як ваенны камандзір аб плане стратэгічнай аперацыі: кожнае слова, адчувалася, было прадумана і пралічана.

– У першы дзень на Заікіным ставім вешку – гэта слупок такі, два метры вышынёй, з рыскамі-адзнакамі. Потым – на Заечы. Там разбіваем лагер, начуем. Назаўтра плывём на Савіны востраў – там робім вешку і займаемся пошукамі магілы. Там і начуем. Пасля здымаем рэльеф Савінага вострава. Потым адвозім Васіля Яўменавіча дахаты. Зноў начуем на Заечым востраве. Пасля наведваем усе астатнія астравы, бяром азімуты, вымяраем адлегласці. За тры дні ўправімся. Ну, а рыбачым зранку і вечарам, там, дзе лепш кляваць будзе. Солі я прынёс, посуд для рыбы гатовы, астатняе збіраем...

Дзед Васіль усміхнуўся сам сабе, пыхкаючы раз-пораз смуродным дымам. Сядзелі пад яблыняй у садзе дзеда, елі яблыкі.

– Ну, не будзем далёка загадваць, – прытрымаў дзед Васіль планы Віталя. – Раптам дождж, тое ды сёе... Ты бацьку казаў, каб пад’ехаў?

– Ага, я яму патлумачыў, што трэба. Ён абяцаў сёння ў старшыні папытаць і вечарам пад’едзе да нас, каб дамовіцца, – дакладваў Віталь. – А добра, што вы з намі! – не змог хаваць радасці ён. – Мяне ні за што б не адпусцілі аднаго ці нават з кім, калі б без дарослых.

– Ну, добра, – яшчэ нешта хацеў сказаць дзед, але тут з боку вуліцы пачуўся характэрны піск тармазоў.

– Старшыня прыехаў... – зазначыў са спалохам Віталь, быццам прыезд старшыні мог нейкім чынам паўплываць на іх планы.

І як адчуваў!

На самай справе праз хвіліну ў садок зайшоў старшыня калгаса Мікалай Рыгоравіч. Насустрач яму падняўся дзед, і хлопцы паўскоквалі.

– Ды сядзіце, Васіль Яўменавіч, – старшыня хутка падышоў, моцна паціснуў руку дзеда Васіля. – Здаровы былі, хлопцы, – ён працягнуў руку Віталю: – Вітаю, юны географ! А з табой давай знаёміцца: Мікалай Рыгоравіч Зарэмба, старшыня калгаса, – ён працягнуў руку Сяргею.

Сяргей таропка церануў далонь аб штаны:

– Сяргей. Корзун... – і нехаця дадаў: – Зойчын, калі па-простаму...

– Зоі Корзун? – Мікалай Рыгоравіч кіўнуў у бок хаты Сяргея.

– Так.

На нейкае імгненне вочы старшыні сталі сур’ёзна задуменнымі.

– Ну, добра, рэшым і там... – Мікалай Рыгоравіч азірнуўся вакол: – Прысесці дазволіце, Яўменавіч? І яблык з’есці, паверце, у гэтым годзе не еў...

– Ды сядайце сабе, – дзед Васіль сеў сам, кіўнуў старшыні на другі зэдлік. – Падай, Сяргей, кошык Рыгоравічу...

– Такая справа, – пачаў старшыня, адкусваючы яблык. – Няма мётлаў у мяне, Яўменавіч. А на ферме без мятлы... Зарасцем смеццем. Вось і прыйшоў да вас: у вас, бачу памочнікі ёсць, то звязалі б мне, ну, штук з дваццаць пакуль. А ўсяго недзе паўсотні трэба, няхай будуць на запас... Работу, зразумела, аплачу.

– Ну, мятла – справа няхітрая. За сёння-заўтра, я думаю, з дапамогай хлопцаў зробім два дзесяткі.

– От і добра. Я скажу загадчыку фермы, каб заўтра к вечару да вас заехаў, так?

– Няхай заязджае, – кіўнуў дзед Васіль і паглядзеў на Віталя з Сяргеем: – Што, хлопцы, дапаможам? Не перажывайце, наша справа не ўцячэ, паспеем.

– Тады – да пабачэння, – лёгка ўзняўся з зэдліка старшыня, паглядзеў на яблыкі і не ўтрымаўся: – Вазьму з сабой пару, надта смачныя! – і засмяяўся.

У гэты час у садок зайшлі баба Адарка з Нэлай.

– Дзень добры! – павітаўся Мікалай Рыгоравіч. – Унучка?

Ён прысеў перад Нэлай, хітравата прыжмурыўся:

– Ну, як завуць такую прыгажуньку?

– Добрага здароўечка, – павіталася баба Адарка. – Не ўнучка, гэта сястрычка вось Сяргея. Не размаўляе яна, Рыгоравіч... Як злякалася з маленства, цяпер маўчыць.

– А дзе напужалася?

– А сярод п’яніц і даросламу чалавеку страшна, – махнула ў адчаі рукой баба Адарка. – А дзіця напужаць – ці многа трэба.

– Так, – зноў спахмурнеў старшыня. – Ты цяпер сястру глядзіш? – павярнуўся ён да Сяргея.

Той моўчкі кіўнуў, а Нэла падбегла да Сяргея, абхапіла за нагу і выглядвала з-за хлопца, з цікавасцю сочачы за старшынёй.