Чужанiца (на белорусском языке)

На парозе каля маёй кватэры стаяў стары Саламано. Я запрасiў яго зайсцi, i ён сказаў, што яго сабака згубiўся, бо на скуралупнi яго няма. Тамтэйшыя службоўцы сказалi, што ён, вiдаць, трапiў пад машыну. Стары запытаўся, цi можна пра гэта даведацца ў камiсарыяце, але яму адказалi, што такiя звесткi не захоўваюцца, бо рэч гэта звычайная i здараецца кожны дзень. Я сказаў старому Саламано, што ён мог бы ўзяць сабе iншага сабаку, але ён адказаў, што прывык ужо да гэтага, i, вядома, меў рацыю.

Я залез з нагамi на ложак, а Саламано сеў на крэсла каля стала, акурат насупраць мяне, i паклаў рукi на каленi. Свой стары капялюш ён зняў. Ён гаварыў, глытаючы канцы фраз, якiя вязлi ў яго пажоўклых вусах. З iм было трошкi нудна, але рабiць усё роўна не было чаго i спаць не хацелася. Каб нешта сказаць, я пачаў распытваць яго пра сабаку. Ён сказаў, што набыў яго пасля жончынай смерцi. Жанiўся ён даволi позна. А ў маладосцi марыў працаваць у тэатры: калi служыў у войску, прымаў удзел у вадэвiлях, што ставiлiся ў iх палку. Але нарэшце - пайшоў на чыгунку i не шкадуе, бо цяпер у яго ёсць невялiкая пенсiя. З жонкай ён шчаслiвы не быў, але ўрэшце вельмi прывык да яе. I калi яна памерла, адчуў сябе зусiм самотным. Тады ён i папрасiў аднаго прыяцеля па працы прынесцi яму сабаку. Той прынёс зусiм малое шчаня, яго трэба было кармiць з соскi. Але сабакi жывуць меней за чалавека, i яны састарэлi разам.

- Характар быў у яго кепскi, - сказаў Саламано. - Гыркалiся мы з iм часам. Але ўсё роўна, сабака ён быў добры.

Я сказаў, што парода ў яго была выдатная, i старому, вiдаць, гэта спадабалася.

- Вы яшчэ не бачылi яго да хваробы, - падхапiў ён. - Якая ў яго была поўсць - любата!

Калi на сабаку найшла скурная хвароба, Саламано кожныя вечар i ранiцу нацiраў яго спецыяльнаю масцю. Але на яго думку, сапраўднаю хваробай была старасць, а старасць не вылечыш.

Тут я пазяхнуў, i стары аб'явiў, што зараз пойдзе. Я сказаў, што ён можа застацца яшчэ - мне проста сумна ад таго, што здарылася з яго сабакам. Ён падзякаваў i сказаў, што мама вельмi любiла гэтага спанiэля. Калi ён гаварыў пра маму, ён называў яе "ваша бедная матуля". Ён сказаў, што я, напэўна, адчуваю сябе дужа няшчасным пасля мамiнай смерцi, але я нiчога не адказаў. Тады ён неяк замуляўся i скорагаворкай прамармытаў, што яму вядома, як дрэнна пра мяне гавораць у квартале пасля таго, як я аддаў маму ў прытулак, але ён добра мяне ведае i знае, што маму я вельмi любiў. Я, сам не ведаю чаму, адказаў, што дагэтуль нават не чуў, каб пра мяне з гэтай нагоды гаварылi дрэнна, - калi я аддаваў маму ў прытулак, мне здавалася, што гэта натуральна, бо ў мяне не было грошай, каб наняць ёй сядзелку.

- Зрэшты, - дадаў я, - ёй ужо даўно не было пра што са мной гаманiць, i яна проста сумавала.

- Ваша праўда, - сказаў Саламано. - А ў прытулку, прынамсi, можна знайсцi сабе прыяцеляў.

Потым ён папрасiў прабачэння - яму хацелася спаць. Жыццё цяпер у яго перамянiлася, i ён нават не ведае, што рабiць далей. Упершыню за ўвесь той час, што я яго ведаў, ён нiбы ўпотай працягнуў мне руку, i я адчуў яго шурпатую скуру. Ён ледзь прыкметна ўсмiхнуўся i на развiтанне сказаў:

- Спадзяюся, што сёння ноччу сабакi брахаць не будуць. Бо мне ўвесь час здаецца, што гэта мой.

VI

У нядзелю я доўга не мог прачнуцца, i Мары давялося мяне тармасiць i крычаць у самае вуха. Есцi мы не сталi - хацелася як мага раней пакупацца ў моры. Усярэдзiне ў мяне было абсалютна пуста, крыху балела галава. Цыгарэта здалася горкай. Мары пакпiла з мяне - выглядаю, маўляў, "нiбы на хаўтурах". Яна была з распушчанымi валасамi, у белай палатнянай сукенцы. Я сказаў, што яна вельмi прыгожая, i яна засмяялася ад задавальнення.

Мы выйшлi i пастукалiся да Раймона. Ён адказаў, што зараз выходзiць. На вулiцы - вiдаць, ад стомы i ад таго, што аканiцы ўсю ранiцу былi зачыненыя, зыркае сонечнае святло балюча ўдарыла мяне ў вочы. Мары скакала ад радасцi i ўвесь час хвалiла надвор'е. Я пачуў сябе лепей i адразу заўважыў, што хачу есцi. Я сказаў пра гэта Мары, але яна паказала мне сваю цыратовую торбу, у якой ляжалi толькi нашы купальныя гарнiтуры i ручнiк. Рабiць не было чаго, заставалася адно чакаць, i нарэшце мы пачулi, як Раймон зачыняе дзверы. Ён быў у сiнiх нагавiцах i белай кашулi з кароткiмi рукавамi. На галаве ў яго быў саламяны брыль, i гэта рассмяшыла Мары. Рукi ў Раймона да локцяў аказалiся надзiва белыя, з чорнымi валасамi. Калi я гэта ўбачыў, мне зрабiлася крыху брыдка. Спускаючыся па прыступках, ён свiстаў, i выгляд у яго быў задаволены. Ён павiтаўся: "Здароў, стары!" - i назваў Мары "паненкай".

Напярэдаднi мы хадзiлi ў камiсарыят, i я засведчыў, што тая дзяўчына "ашукала" Раймона. Ён абышоўся папярэджаннем. Мае паказаннi правяраць не сталi. Каля дзвярэй мы з Раймонам яшчэ крыху пагутарылi пра гэта i потым вырашылi пайсцi на аўтобус. "Пляж не далёка, але так будзе хутчэй". Раймон сказаў, што яго сябар вельмi парадуецца, калi мы прыедзем рана. Мы ўжо хацелi iсцi на прыпынак, калi Раймон зрабiў мне знак i паказаў на той бок вулiцы. Я ўбачыў гурток арабаў. Яны стаялi, абапершыся спiнай на вiтрыну тытунёвай лаўкi, i глядзелi на нас - але так, нiбы мы былi нi больш нi менш як звычайныя камянi цi драўляныя цурбалкi. Раймон сказаў, што другi злева - той самы тып. Выгляд у яго зрабiўся заклапочаны. "Зрэшты, - дадаў ён, - цяпер з гэтым ужо кончана". Мары не надта разумела, пра што iдзе гутарка, i спытала, чаму мы стаiм. Я растлумачыў, што тыя арабы маюць на Раймона зуб. Тады яна сказала, што адсюль трэба хутчэй iсцi. Раймон ганарлiва выпрастаўся, але потым засмяяўся i сказаў, што сапраўды трэба спяшацца.

Мы рушылi да аўтобуснага прыпынку, якi быў побач, i Раймон сказаў, што арабы за намi не пайшлi. Я зiрнуў цераз плячо. Арабы стаялi на ранейшым месцы i глядзелi туды, дзе толькi што стаялi мы. Мы селi ў аўтобус. Раймон, якому, вiдаць, адразу палегчала, пачаў жартаваць з Мары. Я адчуў, што яна яму падабаецца. Але на Раймонавы жарты яна не адказвала. Адно зрэдку пазiрала на яго ды пасмейвалася.

За горадам мы выйшлi. Пляж быў непадалёк ад прыпынку. Трэба было перайсцi невялiкi пагорак, якi ўзвышаўся над морам, i спусцiцца да берага. Увесь схiл быў усыпаны жоўтым каменнем i белымi асфадэлiямi. Колер кветак здаваўся вельмi яркiм на фоне густа-сiняга неба. Дзеля забавы Мары збiвала з iх пялёсткi, шырока махаючы цыратоваю торбай. Мы iшлi паўз маленькiя вiлы, агароджаныя белымi цi зялёнымi тынамi; у некаторых веранды патаналi ў кустах тамарыксу, другiя стаялi голыя сярод маўклiвых камянёў. Яшчэ не падыходзячы да краю пагорка, можна было ўбачыць нерухомае мора i крыху далей - вялiкую грамаду мыса, якi, здавалася, спаў у празрыстай вадзе. У цiхiм паветры чуўся слабы рокат матора. I недзе вельмi далёка мы заўважылi маленькую рыбацкую вiцiну, якая непрыкметна плыла па зiхатлiвым моры. Мiж камянямi Мары знайшла некалькi касачоў. З адхона, якi спускаўся да мора, мы заўважылi, што некалькi чалавек ужо купаюцца.