Планета малпаw (на белорусском языке)

Я не адзiн. Са мною Нова i Сiрыус, дзiця нашага мiжзорнага кахання. Ён умее ўжо гаварыць "тата", "мама" i багата iншых слоў. Апроч таго, у нас на караблi пара курэй, пара трусоў i зерне сама рознай збажыны - усё, што вучоныя Сароры памясцiлi ў спадарожнiк, каб вывучыць уплыў касмiчных прамянёў на розныя арганiзмы i раслiны. Усё гэта нам спатрэбiцца.

План Карнэлiя быў выкананы адмыслова. Нiхто не заўважыў, як мы замянiлi тройку паддоследных. Жанчына заняла месца Новы ў iнстытуце, дзiця перададуць Заюсу. Гэты дурань хутка давядзе, што чалавечы дзiцёнак не здольны размаўляць, а значыцца, з'яўляецца звычайнай жывёлiнай. Можа, пасля гэтага мяне перастануць лiчыць небяспечным i пакiнуць у жывых мужчыну, якi замянiў мяне i якi таксама нiколi не загаворыць. Малаверагодна, што малпы западозраць падмену. Арангутаны, як я ўжо казаў, не могуць адрознiць аднаго чалавека ад другога. Заюс будзе трыумфаваць. Карнэлiя, магчыма, чакаюць сякiя-такiя непрыемнасцi, але ўсё хутка забудзецца... Ды што я кажу! Усё ўжо забылася, бо за тыя некалькi месяцаў, што мы ляцiм у космасе, на Сароры прайшлi стагоддзi! Нават мае ўспамiны i тыя сцiраюцца, пакуль шырыцца пропасць прасторы i часу, што аддзяляе нас ад Бетэльгейзе. Спачатку вялiзная зорка стала падобная на мяч, потым на апельсiн i нарэшце ператварылася ў адну з маленькiх зiхоткiх кропак на бясконцым, густа ўсеяным такiмi ж самымi кропкамi небе. Гэтак i з маiмi сарорскiмi згадкамi.

Трэба быць вар'ятам, каб пакутаваць на маiм месцы ад згрызотаў сумлення. Мне ўдалося выратаваць дарагiх мне людзей. Пра што мне шкадаваць? Зiра? Але, Зiра. Толькi пачуццё, якое звязвала нас, не мае нават назвы - нi на Зямлi, нi на якой iншай планеце. Нашае расстанне было непазбежнае. Напэўна, Зiра неўзабаве знайшла спакой, выйшаўшы замуж за Карнэлiя i выхоўваючы дзяцей-шымпанзэ. Прафесар Антэль? Халера з iм, з прафесарам! Я нiчым больш не мог дапамагчы яму, а ён, мусiбыць, здолеў нарэшце знайсцi цiкавае яму вырашэнне праблемы шчасця. Толькi сам я часам уздрыгваю ад думкi пра тое, што, каб не Зiра, я ў ягоных умовах таксама мог бы апусцiцца гэтак жа нiзка.

Стыкоўка спадарожнiка з зоркалётам прайшла выдатна. Манеўруючы спадарожнiкам, я здолеў наблiзiцца паступова да карабля i ўвайсцi ў ангар, пакiнуты адчыненым, каб туды мог вярнуцца наш катэр. Пасля гэтага робаты зачынiлi ангар. Мы апынулiся на борце зоркалёта. А на Сароры нашы сябры аб'явiлi, што спадарожнiк не выйшаў на зададзеную арбiту i яго давялося ўзарваць.

Па нашым лакальным часе мы ляцiм ужо больш як год. Зоркалёт дасягнуў хуткасцi святла - у бясконца малым наблiжэннi, - пераадолеў за некалькi гадзiн фантастычную адлегласць, i цяпер ужо iдзе перыяд тармажэння, якi прадоўжыцца яшчэ год. Я не перастаю любавацца маёй слаўнай сям'ёю.

Нова выдатна пераносiць падарожжа. Яна ўсё больш прыкметна разумнее. Мацярынства ператварыла яе да непазнавальнасцi. Яна з цiхамiрнай усмешкаю гадзiнамi ўзiраецца ў нашага сына, якi выявiў сябе нашмат лепшым за мяне педагогам. Словы, якiя прамаўляе ён, Нова паўтарае амаль без памылак. Са мною яна яшчэ гаварыць не можа, але мы выпрацавалi сiстэму жэстаў, якая дазваляе нам разумець адно аднаго. Мне здаецца, што я ведаў Нову ўсё маё жыццё. Што ж да Сiрыуса, дык гэта жамчужына ўсiх сусветаў. Яму ўжо паўтара гады. Нягледзячы на павышаную сiлу прыцягнення, ён разгульвае па караблi i бясконца лапоча. Мне не церпiцца паказаць яго людзям Зямлi.

Сёння ўранку я адчуў незвычайнае хваляванне, заўважыўшы, што Сонца стала набываць бачныя абрысы. Цяпер яно падобнае на бiльярдны шар i спакваля жаўцее. Я паказаў яго Сiрыусу i Нове. Тлумачу iм, што гэта - галоўная зорка iх новага свету, i яны мяне разумеюць. Сiрыус ужо гаворыць даволi хутка, i Нова амаль гэтаксама. Яны прыйшлi да гэтага амаль адначасна. О цуд мацярынства, цуд, творцам якога стаў я! У мяне не было магчымасцi абудзiць усiх людзей Сароры ад жывёльнай апатыi, але вопыт з Новаю ўдаўся блiскуча.

Сонца няспынна павялiчваецца. Я ўжо спрабую разгледзець у тэлескоп планеты i даволi лёгка арыентуюся. Вось Юпiтэр, Сатурн, Марс... а вось i Зямля. Зямля!

Слёзы льюцца ў мяне з вачэй. Трэба пажыць столькi i так, як я на планеце малпаў, каб зразумець мае пачуццi... Прайшло ўжо семсот гадоў, як я пакiнуў Зямлю, i я ведаю, што не ўбачу ўжо нi бацькоў, нi сяброў, але як жа хочацца ўбачыць людзей!

Дапаўшы да iлюмiнатараў, мы глядзiм на Зямлю, якая ўсё наблiжаецца i наблiжаецца. Ужо не патрэбен тэлескоп, каб разгледзець мацерыкi. Карабель выходзiць на арбiту.

Цяпер мы круцiмся вакол маёй роднай планеты. Бачу, як праплываюць пад намi Аўстралiя, Амерыка... i, нарэшце, Францыя. Мы абдымаемся са слязьмi радасцi.

Мы ўсаджваемся ў другi катэр, якi быў у нас на борце, i пакiдаем карабель. Усе разлiкi былi зроблены загадзя так, каб мы маглi прызямлiцца на маёй радзiме, спадзяюся, непадалёк ад Парыжа.

Мы ўваходзiм у атмасферу. Уступаюць у дзеянне тармазныя ракеты. Нова з усмешкаю пазiрае на мяне. Яна ўжо даўно ўмее i ўсмiхацца i плакаць. Мой сын з зiхоткiмi ад захаплення вачыма працягвае свае маленькiя ручкi да iлюмiнатара. Пад намi Парыж. Я адразу ж пазнаю яго па Эйфелевай вежы.

Пераходжу на ручное кiраванне, каб прызямлiцца як мага больш дакладна. О цуд тэхнiкi! Праз сем стагоддзяў мне ўдаецца сесцi на аэрадроме Арлi - ён не надта змянiўся, - на самым краi поля, досыць далёка ад будынка аэрапорта. Нас павiнны былi заўважыць, застаецца толькi яшчэ крыху пачакаць.

Ад будынкаў аэрапорта аддзялiлася машына, яна iмчыцца да нас. Я поўнасцю выключаю рухавiкi. Мяне ажно трасе ад нецярпення. Якое ж уражанне зробяць на маiх зямных братоў мае сарорскiя прыгоды! Спачатку, напэўна, яны мне i не павераць. Але ў мяне ёсць доказы - Нова, сын!

Машына вырастае на вачах.

Я, вядома, спадзяваўся на больш урачысты прыём - небагата народу з'явiлася нас сустракаць. У машыне, здаецца, усяго толькi два чалавекi. Ну i дурань жа я: адкуль iм ведаць пра маё вяртанне! Дый аэрадром, напэўна, цяпер другарадны: на полi адзiн самалёт i той стары.

Так, iх двое. Пакуль што я бачу iх дрэнна: ад шкла машыны адсвечвае сонца, i шкло бруднае. Кiроўца i пасажыр - ён у форме, мабыць, афiцэр, бо я разгледзеў блiскучыя нашыўкi.

Машына спыняецца метраў за пяцьдзесят ад нас.

Я бяру сына на рукi i выходжу з катэра, за намi нерашуча ступае на зямлю Нова. Яна трохi баiцца, але страх хутка пройдзе.

З машыны выходзiць кiроўца. Ён стаiць спiнаю да нас, я не магу разгледзець яго праз высокую траву, што расце на полi памiж машынаю i катэрам. Вось ён адчыняе дзверцы, каб выйшаў пасажыр. Я не памылiўся, гэта афiцэр, не менш як маёр, я выразна бачу, як блiшчаць нашыўкi. Ён саскочыў на зямлю. Вось ён ступае некалькi крокаў нам насустрач, выходзiць з высокай травы i паўстае перад намi ва ўвесь свой рост.

З дзiкiм крыкам Нова вырывае ў мяне з рук сына i iмгненна хаваецца з iм у катэры, а я стаю, зусiм здранцвелы, i не магу нi паварушыцца, нi вымавiць слова. Дык вось чаму тут адзначаныя мною раней машынальна такiя старыя самалёт i машына, якiм ужо даўно месца ў музеi...

Перада мною гарыла".

Раздзел ХII

Фiлiс i Джын адначасова ўзнялi схiленыя над рукапiсам галовы i доўга ў маўчаннi глядзелi адно на аднаго.

- Прыгожая мiстыфiкацыя! - прагаварыў нарэшце Джын, спрабуючы бесклапотна засмяяцца.

Але Фiлiс заставалася ў задуменнi. Некаторыя фрагменты гiсторыi ўсхвалявалi яе - яна адчула ў iх шчырасць. Пра што i сказала сябру.

- Гэта даказвае, - запярэчыў Джын, - што паэты ёсць усюды, у кожным кутку сусвету. I жартаўнiкi таксама.

Фiлiс зноў задумалася. Довад Джына не пераканаў яе. I ўсё ж, уздыхнуўшы, яна згадзiлася:

- Ты маеш рацыю, Джын. Я думаю гэтаксама ж. Разумныя людзi? Людзi, надзеленыя мудрасцю? Не, гэта немагчыма: тут аўтар перайшоў усялякiя межы. Але шкада iх!

- Цалкам з табою згодны. А цяпер час ужо вяртацца.

Ён распусцiў ветразь, падставiўшы ўсю яго паверхню светлавым патокам трох сонцаў. Пасля пачаў перасоўваць шматлiкiя рычажкi кiравання, спрытна карыстаючыся ўсiмi чатырма рукамi. А Фiлiс энергiчна патрэсла валасатымi вушамi, выняла пудранiцу i, паколькi порт быў ужо блiзкi, лёгкай ружовай пухоўкаю прыпудрыла пысачку, дбаючы пра сваю прыгажосць шымпанзэ.